اگر دو غول آسیایی با یکدیگر دوست شوند چه خواهد شد؟

فرارو- حاکمان چین دوست دارند به هند از بالا به پایین نگاه کنند. آنان سیاست آشفته، زیرساخت‌های ترسناک و فقر هندوستان را تحقیر می‌کنند. هند با ترکیبی از ترس و حسادت به سراسر جهان نگاه کرده و به شکلی بیهوده امیدوار است که با او به عنوان بازیگری برابر با سایرین رفتار شود. اکنون، اما شکل رابطه در حوزه هیمالیا در حال تغییر است. خونریزی‌های اخیر مرزی نشان از افزایش خصومت دارد. با این وجود، شکوفایی روابط اقتصادی داستان متفاوتی را بیان می‌کند که می‌تواند آمریکا و متحدان اش را دچار مشکل سازد.

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، هنگامی که محترم‌ترین شاعر هند در آوریل ۱۹۲۴ به چین سفر کرد روشنفکران چینی تحت تاثیر قرار نگرفتند. "رابیندرانات تاگور" در سطح جهانی به عنوان اولین برنده جایزه نوبل ادبیات غیراروپایی شناخته شده بود. او که منتقد سرسخت حکومت بریتانیا در هند بود امیدوار بود بتواند پیوند فرهنگی باستانی بین قدیمی‌ترین تمدن‌های آسیا را بازسازی کند.

با این وجود، برای متفکران برجسته چینی درخواست او به منظور احیای ارزش‌ها و معنویت شرقی خواسته‌ای پوچ بود. آنان استدلال می‌کردند که چینی‌ها تنها با عبرت گرفتن از غرب می‌توانند در برابر آن مقاومت کنند و فرهنگ سنتی خود را رد می‌کردند. "چن دوشیو" یکی از بنیانگذاران حزب کمونیست چین در آن زمان نوشته بود: "جوانان چین نباید "هندی" شوند. مگر این که بخواهند روزی تابوتشان در سرزمینی قرار گیرد که زیر پاشنه یک قدرت استعماری است".

تقریبا یک قرن بعد، هنوز هم درک مقام‌های حکومتی و دانشمندان چینی از هند را حس تحقیر شکل می‌دهد. آنان می‌گویند صرفا به داده‌ها نگاه کنید. در زمان استقلال هند در سال ۱۹۴۷ میلادی تولید سرانه ناخالص داخلی هند (بر مبنای قدرت خرید) بالاتر از چین بود. با این وجود، در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی چین در این زمینه و بسیاری از عرصه‌های دیگر پیش رفت. تا سال ۲۰۲۲ میلادی جمعیت دو کشور تقریبا برابر بود، اما اقتصاد چین بیش از سه برابر بزرگتر از اقتصاد هند بود. ژنرال‌های چینی نیز تمایل دارند هند را نادیده بگیرند. آنان با مباهات، پیروزی کوبنده چین بر هند را در جنگ مرزی در سال ۱۹۶۲ میلادی یادآوری می‌کنند. آنان زرادخانه کنونی تسلیحات مدرن داخلی چین را با اتکای مداوم هند به واردات روسیه مقایسه می‌کنند. سرهنگ "ژائو شیائوژو" از آکادمی علوم نظامی چین می‌گوید: "هیچ راهی وجود ندارد که هند بتواند در بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ سال آینده به چین برسد".

با این وجود، مبانی روابط چین و هند در عرصه‌های نظامی و اقتصادی اکنون در حال تغییر است. به گونه‌ای که  را آمریکا و چین را وادار می‌سازد تا نحوه برخوردشان با یکدیگر و سایر نقاط جهان را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند. امید مقام‌های امریکایی و متحدانش این است که اصطکاک مرزی هند با چین، هندوستان را به ائتلافی سوق دهد که مصمم به محدود کردن قدرت چین است. سوال این است: اگر راهی برای خاتمه دادن به اختلافات مرزی پیدا شود چه خواهد شد؟

ابتدا معادله نظامی را در نظر بگیرید. هند از زمان امضای پیمان همکاری هسته‌ای غیر نظامی در سال ۲۰۰۸ به آمریکا نزدیک‌تر شده است. با این وجود، همسویی آن دو کشور زمانی سرعت گرفت که مجموعه درگیری‌های مرزی بین هند و چین رخ داد از جمله درگیری در سال ۲۰۲۰ که منجر به کشته شدن ۲۰ سرباز هندی شد. این خونین‌ترین درگیری رخ داده بین دو کشور از سال ۱۹۶۷ میلادی به این سو بود و به دوره سه دهه‌ای ثبات نسبی در مرز دو کشور پایان داد.

نیرو‌های مسلح هند از آن زمان تاکنون با تغییری تاریخی، تمرکزشان بر پاکستان را کاهش داده اند. آنان حدود ۷۰۰۰۰ سرباز و همچنین جت‌های جنگنده و موشک‌های زمین به هوا را به مرز هندوستان با چین انتقال داده اند. آنان هم چنین مانور‌های نظامی مشترک با امریکا و متحدان اش به ویژه استرالیا و ژاپن برگزار کرده اند. آمریکا برای نیرو‌های مرزی هند آموزش‌های اطلاعاتی در نظر گرفته است.

جنگ در اوکراین انگیزه دیگری ایجاد کرده است. فرماندهان هندی از وابستگی خود به تسلیحات روسیه نگران هستند. هند می‌خواهد تسلیحات پیشرفته آمریکایی بخرد. هند هم چنین می‌خواهد خود تسلیحات بیش تری در داخل کشور بسازد. "نارندرا مودی" نخست وزیر هند خرید پهپاد‌های مسلح از امریکا و ساخت مشترک موتور‌های جت جنگنده در هند را دستاورد مهمی برای خود می‌داند.

انگیزه‌های دقیق تحرکات مرزی اخیر چین مبهم است. ممکن است به دلیل جاده سازی اخیر هند و امکانِ گشت زنی گسترده‌تر نیرو‌های هندی باشد و یا به ناامیدی از پیشرفت واقعی در مذاکرات بر سر یافتن راه حل برای مناقشات مرزی مرتبط باشد. هم چنین، ممکن است هدف چین تنبیه کردن هند پیش از نزدیک شدن بیش‌تر به آمریکا باشد تا ضعف نسبی نیرو‌های هندی را آشکار سازد و نشان دهد که آنان نمی‌توانند به کمک آمریکا تکیه کنند. "دیپندرا سینگ هودا" فرمانده سابق ارتش هند که بر بخشی از مرز چین نظارت می‌کند می‌گوید چین خود را در اردوگاه دیگری می‌بیند که به طور مستقیم در حال رقابت با امریکاست. او می‌گوید به نظر می‌رسد چین یک پیام را انتقال داده است:"شما (هند) با ارتش آزادیبخش خلق چین قابل مقایسه نیستید. شما صرفا یک نمایش فرعی می‌باشید".

مثلث دو طرفه

به هر دلیلی به نظر می‌رسد "شی جین پینگ" رئیس جمهور چین بر این باور است که پیامد‌های تنش در روابط دو کشور قابل کنترل هستند. استقرار مجدد نیرو‌های هندی در مرز بدان معناست که اگر چین تهاجم مرزی دیگری انجام دهد هند می‌تواند هزینه بیشتری را بر چین تحمیل کند. با این وجود، چین برای سالیان متمادی، برتری نظامی کافی را حفظ می‌کند تا هند را از تلاش برای جبران ضرر و زیان منصرف سازد. اگرچه هند می‌تواند در برخی مناطق به ویژه اقیانوس هند به آمریکا کمک کند، اما از اتحاد رسمی خودداری می‌ورزد و بعید به نظر می‌رسد که به درگیری بر سر تایوان یا دریای چین جنوبی بپیوندد. با این وجود، با تلاش‌های آمریکا برای محدود کردن قدرت چین، شی انگیزه‌های قوی برای تثبیت مرز‌ها دارد. مودی نیز می‌خواهد مسئله مرزی را کم اهمیت جلوه دهد، زیرا می‌داند که گزینه‌های نظامی کمی در اختیار دارد. او نسبت به توجه افکار عمومی داخلی هند به هرگونه از دست دادن قلمرو و سازش احتمالی محتاط است. پس از ۱۸ دور گفتگو بین فرماندهان نظامی دو کشور نیرو‌ها از پنج نقطه عقب نشینی کردند و مناطق حائل را ایجاد نمودند که در آن هیچ یک از طرفین گشت زنی نمی‌کردند. دو نقطه اشتعال عمده باقی مانده است.

چین برای دور دیگری از مذاکرات فشار می‌آورد و از هند می‌خواهد که اجازه ندهد مسئله مرزی روابط دوجانبه را تعریف کند. وزیر خارجه هند در تاریخ ۱۴ ژوئیه (۲۳ تیر) با همتای چینی خود در جاکارتا دیدار کرد و در مورد مرز گفتگو نمود. او در هفته‌های اخیر تاکید کرده که بدون مرزی صلح آمیز و باثبات روابط تجاری عادی نمی‌تواند از سر گرفته شود.

تجارت بین چین و هند در تاریخ معاصر روابط دو کشور ناچیز بوده است. با این وجود، تجارت کالا بین دو کشور تا سال ۲۰۲۰ میلادی به ۸۸ میلیارد دلار افزایش یافت و چین از مازاد ۴۶ میلیارد دلاری برخوردار شده و به بزرگترین شریک تجاری هند در تبدیل شد. چین هم چنین به منبع بزرگ سرمایه گذاری به ویژه در عرصه‌های فناوری، املاک و زیرساخت‌ها تبدیل شده بود. مارک‌های چینی نیز محبوب هستند. اوپو و شیائومی جزو پرفروش‌ترین گوشی‌های تلفن همراه در هندوستان هستند.

درگیری مرزی در سال ۲۰۲۰ میلادی تمام این موارد را در معرض خطر قرار داد. هند حدود ۳۲۰ اپلیکیشن چینی را ممنوع کرد، حملات مالیاتی را علیه چندین شرکت چینی آغاز کرد و قوانین جدیدی را وضع کرد که سرمایه گذاری‌های چینی نیاز به تایید دولت هند دارد. مقام‌های هندی می‌گویند که از آن زمان تاکنون ۱۵۷ درخواست مربوطه را رد کرده اند. با این وجود، تجارت کالا‌های دوجانبه دو کشور در سال ۲۰۲۱ میلادی ۴۳ درصد و در سال گذشته ۸.۶ درصد رشد داشته است. سرمایه گذاری چینی نیز در حال یافتن راه‌هایی است گاهی اوقات از طریق سنگاپور انجام می‌گیرد. شین یک شرکت مد آنلاین چینی که اپلیکیشن آن در سال ۲۰۲۰ توسط هند ممنوع شده بود به زودی با مشارکت صنایع ریلاینس بزرگترین شرکت خصوصی هند دوباره راه اندازی می‌شود.

مقام‌های هندی می‌خواهند کم‌تر به واردات چینی تکیه کنند و سرمایه گذاری بیش تری را از نقاط دیگر جلب کنند به ویژه تولید کنندگان بزرگ چند ملیتی که به دنبال جایگزینی برای چین هستند. وزیر خارجه هند در ماه مه(اردیبهشت) گفته بود: "ما نباید چین را راه حل قلمداد کنیم. رشد هند را نمی‌توان براساس کارایی چین بنا کرد".

با این وجود، در محافل خصوصی از بسیاری از رهبران تجاری هند پیش بینی می‌کنند که اگر دولت هند بخواهد به اهداف خود در توسعه زیرساخت‌ها و تولید دست یابد برای سالیان آینده به واردات چین وابسته خواهد بود. برای مثال، صنعت داروسازی هند تقریبا برای تامین ۷۰ درصد از مواد فعال خود به چین متکی است. این وضعیت از لحاظ نظری هند را در برابر نوعی از اجبار اقتصادی که چین بر سایرین تحمیل کرده آسیب پذیر می‌سازد. با این وجود، اهرم چین ممکن است در حال کاهش باشد، زیرا آن کشور با رکود اقتصادی، کاهش جمعیت و روابط خصمانه با غرب مواجه است.

شرکت‌های چینی اکنون هند را که جمعیت آن در سال جاری از چین پیشی گرفته به‌عنوان منبع مهم رشد قلمداد می‌کنند و گلدمن ساکس پیش بینی می‌کند که تولید ناخالص داخلی هند تا سال ۲۰۷۵ پس از چین در رتبه دوم قرار خواهد گرفت. هم افزایی اقتصادی در سایر زمینه‌ها نیز وجود دارد. هند بزرگترین وام گیرنده از بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیایی در پکن است که چین آن را در سال ۲۰۱۶ به عنوان جایگزینی برای موسسات وام دهی غرب تاسیس کرد. هند هم چنین یکی از اعضای بانک توسعه جدید مستقر در شانگهای است که توسط برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی (BRICS) در سال ۲۰۱۵ میلادی تشکیل شد.

با این وجود، مبادلات اقتصادی صمیمانه تضمینی در برابر خونریزی بیش‌تر در مرز‌ها یا حتی جنگ نیست. هر دو کشور توسط مردانی هدایت می‌شوند که از ناسیونالیسم (ملی گرایی) و نارضایتی‌های تاریخی تغذیه می‌کنند. تنش‌های دیگر عبارتند از نفوذ فزاینده چین در جنوب آسیا، سدسازی در بالادست رودخانه‌های حیاتی هند و پناهگاهی که هند برای دالایی لاما رهبر معنوی تبت فراهم ساخته است.

با این وجود، وزن روابط تجاری رو به رشد در تصمیم گیری هر دو طرف سنگین‌تر خواهد شد و تثبیت مسئله مرزی فضای کافی برای همکاری فیمابین را فراهم خواهد ساخت همان طور که برای سه دهه پس از دیدار "راجیو گاندی" از چین در سال ۱۹۸۸ حاصل شد. هر دو کشور خواهان ایفای نقش بزرگتری در حکمرانی جهانی هستند. هر دو کشور انتقاد غرب در مورد حقوق بشر و تغییرات آب و هوایی را رد می‌کنند و هر دو کشور از محکوم کردن روسیه در جریان حمله به اوکراین خودداری ورزیده اند.

هم چنین، نکته قابل توجه آن است که پیش از شعله ور شدن روابط مرزی میان دو کشور به نظر می‌رسید مودی مصمم به ایجاد رابطه نزدیک با شی بوده و گامی غیرعادی برای میزبانی از او در گجرات ایالت زادگاه اش در سال ۲۰۱۴ برداشته بود. مودی در پکن گفت که هند و چین آرزوها، چالش‌ها و فرصت‌های مشابهی دارند. او گفته بود:"در دوره عدم قطعیت‌های جهانی ما می‌توانیم پیشرفت یکدیگر را تقویت کنیم".

چنین چشم اندازی ممکن است برای آمریکایی‌ها و دیگرانی که هند را وزنه‌ای در برابر چین قلمداد می‌کنند خوشایند نباشد. این همان چیزی نیست که "تاگور" در سال ۱۹۲۴ در ذهن داشت زمانی که از چین خواست ماتریالیسم (مادی گراییی) غربی را رد کند و "روح انسان را از سیاهچال ماشین رها سازد". با این وجود، ممکن است این مسیری واقع بینانه‌تر به سمت یک رابطه پایدار و سودمند دوجانبه بین غول‌های آسیایی باشد.