باغ «بانک شاهی» موسوم به «خانه‌باغ کیانیان» یکی از مواریث فرهنگی و طبیعی شهر تهران است که ٣٠ تیرماه سال ١٣٨٤ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.
این بنا جزو نفایس ارزشمند منطقه شمیران است و در قلهک و خیابان یخچال واقه است. قصه باغ بانک شاهی روایت گره‌خورده‌ای با چاپ نخستین اسکناس‌های ایران دارد. یعنی از وقتی نخستین بانک ایران تاسیس شده و نخستین اسکناس به چاپ رسید این باغ هم هویتی معنادار پیدا کرد چراکه اینجا خانه ییلاقی رئیس بانک شاهی هم بود؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم که باغ بانک شاهی به‌واسطه ساکنانش تماشاگر گپ‌وگفت‌هایی پیرامون موضوعاتی همچون ضرب اسکناس و سکه بوده است.
نجات‌یافته از هجوم بسازبفروش‌ها
در دوران قاجار از این منطقه به‌عنوان بخشی از اطراف تهران و ییلاقات شمیران استفاده می‌شد و با توجه به نوع مصالح به‌کار رفته و تزیینات موجود در خانه‌باغ کیانیان گویا طی سال‌های ۱۲۷۰ تا ۱۲۸۰ هجری شمسی ساخته شده است که به این‌ترتیب قدمتی حدود ۱۰۰سال دارد، اما تلاش‌ها برای تخریب این باغ و ساخت‌وساز در آن عاملی بوده تا اطلاعات کمی از آن در دسترس باشد.
سبک معماری این بنا نشان می‌دهد در گذشته کاربری مسکونی داشته و درختان کهنسال فراوانش به خوش آب‌وهوا شدن منطقه بسیار کمک می‌کردند. این باغ که سی‌ام تیر ماه سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد، تا سال‌ها در اختیار فردی به نام کیانیان بود و اکنون مالک خصوصی دارد.
به گفته شهبازی، تاریخ‌پژوه، باغ بانک شاهی از اراضی باغ قوام‌الملک شیرازی پدر زن امیراسدالله علم است. در شمال این باغ، سفارت انگلیس قرار دارد و بخشی از باغ تبدیل به موزه آب شده است. شهبازی نوشته: «بانک شاهی با سرمایه یک میلیون پوندی کمپانی ساسون و چند شریک یهودی انگلیسی ازجمله کمپانی «هنری شرودر» تاسیس شد و نخستین اسکناس‌های ایران را در عصر ناصری منتشر کرد. حدود ۵٠ سال بعد این بانک به «بانک انگلیسی ایران و خاورمیانه» و پس از آن به «بانک انگلیسی خاورمیانه» تغییر نام داد.»
شکوه ازدست‌رفته یک عمارت
دیوار‌های کوتاه و آجری باغ هنوز به همان شکل و سیاق سابق است و درختان خشکیده بلندبالا از چند و، چون روزگار رفته حکایت می‌کند. این چنار‌های سر به آسمان کشیده دوران قاجار را به خاطر دارند و شاهد رفت‌وآمد پنهان و آشکار بسیاری از رجال آن عصر و سال‌های مشروطه و پس از مشروطه بوده‌اند. وارد حیاط زیبا و بزرگ این عمارت که می‌شویم ٤ پله قدیمی حیاط را به ورودی خانه وصل می‌کند.
در قسمت شمالی خانه عمارتی بزرگ با ستون‌های گچبری و هشت‌دری‌هایش دیده می‌شود. صدای پرندگان بین شاخسار خشکیده و ویرانه‌های خانه حس عجیبی ایجاد می‌کند. پل قدیمی و چوبی که در میانه حیاط خانه است حکایت از عبور جوی آب در گذشته از میانه خانه داشته که به کلی خشک شده است.
قسمت زیرین ایوان حیاط با سنگ‌چین‌های نامرتب جلوه متفاوتی به حیاط بخشیده است و گلدان بزرگ سنگی بالای ورودی ایوان با زبان بی‌زبانی گویای این است که روزگاری جفتی داشته و در طول گذر زمان تنها در میانه این حیاط باقی مانده است.
این باغ در خیابان دکتر شریعتی خیابان یخچال واقع شده و همواره موردتوجه اهالی محله و عابرانی که از جوارش می‌گذرند بوده است. شیروانی‌های زنگ‌زده و شاخسار خشکیده درختان سر به فلک کشیده‌اش هرکدام قصه‌ای در دل خود نهفته دارند.
منبع:همشهری آنلاین
