همزمان با اوج گیری تنش‌ها در قره باغ، گروهی از ناظران بر این باورند که ایالات متحده در جریان این درگیری با ایروان هم صدا خواهد شد؛ هم صدایی که طبیعتا فرایند حاکم را پیچیده‌تر کرده و شاید زمینه را برای ورود پرقدرت ایران به منطقه هموار کند.
نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، تصمیم گرفته تا ارمنستان را با ایالات متحده و شاید ناتو همسو کند. بر همین اساس، او تظاهرات ضد روسیه در ایروان را ترتیب داده و با آمریکا رزمایش مشترک برگزار کرد با این همه بعید است روس‌ها به او اجازه دهند با واشنگتن معامله کند.
به گزارش اقتصادنیوز؛ ارمنستان، کشوری با سه میلیون جمعیت، بین آذربایجان، ترکیه، ایران و گرجستان قرار گرفته است. دشمن تاریخی ایروان ترکیه است، بازیگری در تنش میان آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره باغ بنزین ریخته می‌ریزد.
قره باغ کوهستانی منطقه‌ای محصور در خشکی واقع در قفقاز جنوبی است. در دوران سلطه شوروی، این جغرافیا از نظر ارضی بخشی از آذربایجان بود، اما ارمنستان آن را از خود می‌دانست. به واسطه رویارویی‌های میان دو بازیگر، نخستین جنگ قره باغ کوهستانی در سال ۱۹۹۴ پایان یافت، بیشتر این سرزمین توسط جمهوری به رسمیت شناخته نشده آرتساخ که با نام جمهوری قره باغ کوهستانی نیز شناخته می‌شود، اداره شد. آنگونه که آسیا تایمز نوشته، در آن بازه زمانی ارمنی‌ها متهم شده اند که به دنبال پاکسازی منطقه از آذری‌های قومی، تخریب خانه ها، مزارع، مساجد و حتی گورستان‌ها و بیرون راندن ده‌ها هزار مسلمان محلی از کشورند. سال ۲۰۲۰ دوباره جنگ آغاز شد؛ نبردی که در نهایت زمینه ساز پیروزی آذربایجان و شکست دولت ارمنستان به رهبری پاشینیان شد. نخست وزیر ارمنستان، دلیل چنین شکستی را عدم حمایت روسیه می‌داند، اگرچه پاشینیان پیشتر با میانجیگری ولادیمیر پوتین موافقت کرد تا حافظان صلح روس از کریدور لاچین حراست کنند.
اخیرا آنگونه که مقام‌های آذربایجان اعلام کرده اند، ارمنستان نیروهایش را به منطقه منتقل کرده و مواضع باکو را گلوله باران کرده؛ رخدادی که منجر به عملیات نظامی آذربایجان شده است. فعلا ارمنستان با میانجیگری روس‌ها بار دیگر با آتش بس موافقت کرد، اما وضعیت همچنان ناپایدار است. چهارشنبه ۲۰ سپتامبر، نیرو‌های حافظ صلح روسیه در قره باغ کوهستانی هدف گلوله قرار گرفتند و همگی کشته شدند. چنین حمله‌ای آشکارا به سان اقدام تحریک آمیز علیه روس‌ها لحاظ شد، از همین رو تحقیقات مشترکی توسط روسیه و اذربایجان آغاز شده است. ناظران در مسکو و اروپا بر این باورند که رهبر ارمنستان برای بیرون راندن روس‌ها از قره باغ کوهستانی یا حداقل مقصر دانستن آنها، درگیری اخیر را تعریف کرد. این در حالی است که بر اساس شرایط آتش بس، به نظر می‌رسد که حامیان ارمنستان در قره باغ کوهستانی باید سلاح‌های خود را کنار بگذارند. فعلا زود است در این باره قضاوت کرد.
اینکه آیا نیرو‌های حافظ صلح روس در قره باغ کوهستانی باقی خواهند ماند یا خیر، نامشخص است، اگرچه روس‌ها به وضوح نگران تعاملات عاشقانه ارمنستان و ایالات متحده به رهبری پاشینیان هستند. پاشینیان پیشترخواستار مداخله ایالات متحده شده بود، دعوتی که از حانب واشنگتن پذیرفته نشد. در عوض، آمریکا، مانند روسیه و دیگران، شعله ور شدن دوباره جنگ را محکوم کرد. به باور ناظران، استقرار روس‌ها در قره باغ کوهستانی به نفع اذربایجان است، زیرا حضورشان تا حد زیادی مانع از هرگونه تلاش جدی ایالات متحده برای ایجاد پایگاهی در ارمنستان می‌شود. به همین ترتیب این به نفع ایران است، زیرا به ادعایشان تعریف چنین پایگاهی مستقیما تهران را تهدید می‌کند. اگر روس‌ها برای عقب‌نشینی تصمیم بگیرند، نشان از این است که ایران با قوای بیشتر وارد میدان خواهد شد.
در چنین شرایطی اگر ایالات متحده برای ایجاد پایگاه نظامی در ارمنستان فشار بیاورد، روس‌ها با صدای بلندتری وارد میدان خواهند شد. بالاخص آن که ارمنستان در حوزه نفوذ روسیه قرار دارد. علاوه بر این، کرملین به شکلی جدی از جاه طلبی‌های ایالات متحده و ناتو جهت گسترش نفوذش در اوکراین، قفقاز و آسیای مرکزی نگران است.
آکانکشا سینگ، محقق با استناد به «نظریه تخته شطرنج بزرگ»؛ نظریه‌ای که توسط زبیگنیوبرژینسکی ارائه شد، گفت: ایالات متحده باید برای حفظ موقعیتش به عنوان هژمون جهانی، اوراسیا را کنترل و مدیریت کند. به باورش امروز آمریکا بیش از گذشته در مناطقی، چون گرجستان، ازبکستان و ارمنستان در حال مانور است. شواهد نشان می‌دهد پاشینیان به دنبال برخورداری از حمایت ایالات متحده است و هنوز روسیه را عامل از دست دادن قره باغ می‌داند. حال باید دید ایروان قادر است با واشنگتن هم صدا شده و مانور دهد؟
