اگر از تعمیرکار‌های حرفه‌ای درباره قطعات مهم موتور خودرو سوال کنید، حتما نام یاتاقان را خواهید شنید. یاتاقان یکی از قطعات فرعی سیستم پیشرانه خودرو به‌شمار می‌رود که وقتی آسیب ببیند هزینه‌ای سنگین روی دست شما باقی می‌گذارد. برای تعمیر خودرویی که یاتاقان می‌زند، باید موتور حتما یکبار باز و بسته شود. خوشبختانه شما می‌توانید با رعایت چند نکته ساده و مهم، جلوی یاتاقان زدن خودرو را بگیرید. قبل از آن لازم است که با علت یاتاقان زدن ماشین آشنا شوید. در ادامه ۷ دلیل یاتاقان زدن خودرو را بررسی می‌کنیم.
به گزارش همراه مکانیک، وقتی دو قطعه مکانیکی در تماس با یکدیگر حرکت می‌کنند، اصطکاک زیادی بین آن‌ها ایجاد می‌شود. اگر راه چاره‌ای برای این موضوع اندیشیده نشود، قطعات خیلی سریع آسیب می‌بینند. یاتاقان قطعه‌ای است که برای کاهش میزان اصطکاک قطعات مکانیکی دوار در کنار هم استفاده می‌شود.
ساختمان یاتاقان از دو صفحه نیم دایره‌ای تشکیل می‌شود که روی آن بابیت قرار می‌گیرد. بابیت آلپاژی از فلزات نرم است که امکان لغزش یا حرکت دوار قطعات متصل به یاتاقان را فراهم می‌کند. انتخاب آلیاژ مناسب در طراحی بابیت، نقش تعیین کننده‌ای در دوام و پایداری این قطعه در موتور دارد.
در موتور خودرو از یاتاقان در محل اتصال میل لنگ و شاتون استفاده می‌شود. شاتون با حرکت رفت و برگشتی، انرژی مکانیکی تولید شده در سیلندر موتور را به میل لنگ انتقال می‌دهد. برای کاهش شدت اصطکاک بین این دو قطعه از یاتاقان و روغن‌کاری استفاده می‌شود.
وقتی یاتاقان به‌دلیل کاهش سطح روغن روان‌کاری، گرمای بیش از حد، ضربه خوردن، خوردگی بدنه و … نتواند وظیفه خود را انجام دهد، به‌دلیل افزایش دما ناشی از اصطکاک در محل اتصال میل لنگ و شاتون، شاهد دفورمه شدن و آسیب دیدن بابیت خواهیم بود. در این حالت معمولا بابیت از بین می‌رود. این اتفاقی است که تحت عنوان یاتاقان زدن ماشین شناخته می‌شود. به‌علت یاتاقان زدن ماشین، معمولا بخش‌های ذوب شده بابیت در اثر حرارت زیاد به شاتون یا میل لنگ می‌چسبد. در حالت بحرانی هم کل موتور آسیب می‌بیند و از کار می‌افتد.
آشنایی با دلیل یاتاقان زدن خودرو کمک می‌کند تا راه‌های جلوگیری از این اتفاق پردردسر را بشناسیم. در مجموع ۷ دلیل اصلی را می‌توان برای یاتاقان زدن موتور ماشین‌های سواری عنوان کرد که عبارت‌اند از:
لازم است کمی درباره هر یک از موارد هفت‌گانه فوق توضیح دهیم.
روغن‌های موتور‌های موجود در بازار تنوع زیادی دارند. در بین آن‌ها برند‌های ایرانی و خارجی به‌چشم می‌خورند. پیشنهاد می‌کنیم حتما درباره کیفیت محصولات موجود در بازار تحقیق کنید. کم نیستند روغن‌های موتور‌های بی‌کیفیت که خیلی زود مشکلاتی را برای خودروی شما ایجاد می‌کنند. یکی از این مشکلات، ته‌نشین شدن ناخالصی‌های موجود در روغن است. اتفاقی که باعث خوردگی قطعات موتور از جمله یاتاقان می‌شود. در نتیجه خرابی زود هنگام این قطعه را به دنبال دارد.
کارشناسان توصیه می‌کنند که هر ۵ تا ۶ هزار کیلومتر یکبار، روغن موتور و فیلتر روغن را تعویض کنید. اگر روغن خاصیت خود را از دست بدهد، نمی‌تواند نقش روان‌کاری قطعات مختلف از جمله یاتاقان در موتور را به‌درستی انجام دهد. در نتیجه اصطکاک بین قطعات افزایش پیدا می‌کند. این موضوع زمینه‌ساز آسیب دیدن زودهنگان یاتاقان خودرو است. در بسیاری از مواقع علت یاتاقان زدن ماشین بی‌توجهی به همین موضوع است.
گاهی اوقات دلیل یاتاقان زدن خودرو ارتباطی با کیفیت روغن موتور ندارد. بلکه مشکل مربوط به نرسیدن روغن کافی به یاتاقان است. این اتفاق معمولا به‌دلیل خرابی پمپ روغن رخ می‌دهد. همان‌طور که می‌دانید پمپ روغن وظیفه ارسال روغن با فشار مشخص به سمت بخش‌های مختلف موتور را بر عهده دارد. خرابی این قطعه مشکلات جدی را به‌دنبال خواهد داشت. البته نباید از نشتی روغن موتور نیز غافل شوید که باعث افت فشار روغن شده و نتیجه عملیات روان‌کاری را مختل می‌کند.
اشاره کردیم که در اثر افزایش دما، بدنه یاتاقان آسیب دیده و حتی امکان ذوب شدن آن وجود دارد. طبیعی است که موتور به‌مرور زمان در اثر فعالیت داغ شود. در اینجا نقش سیستم خنک کننده در جلوگیری از افزایش بیش از حد دمای موتور بسیار تعیین کننده است. اگر چنانچه رادیاتور یا هر یک از قطعات دیگر سیستم خنک کننده موتور آسیب ببینند، شاهد افزایش دمای موتور خواهیم بود. اتفاقی که می‌توان آن را علت یاتاقان زدن ماشین دانست.
رفتار‌های غلط رانندگی همواره دردسرساز هستند. یکی از عادت‌های غلط که معمولا در بین رانندگان کم‌تجربه بیشتر به‌چشم می‌خورد، رانندگی با دور موتور بالاست. سعی کنید از فشار دادن بی‌مورد پدال گاز خودرو پرهیز کنید. وقتی برای مدت طولانی دور موتور خودروی شما بالا باشد، قطعات موتور تحت فشار زیادی قرار می‌گیرند. در این حالت هم دمای موتور بیش از حد بالا می‌رود و هم احتمال آسیب دیدن اجزای مختلف آن مانند یاتاقان وجود دارد.
اشتباه در جا زدن یاتاقان هم جزء اتفاقاتی است که باعث یاتاقان زدن موتور ماشین می‌شود. یاتاقانی که به‌درستی در جای خود قرار نگیرد، باید فشار بسیار بیشتری را تحمل کند که در نتیجه باعث آسیب دیدن زود هنگام آن می‌شود. هر چند این اتفاق خیلی شایع نیست؛ اما بعضا دیده شده که برای برخی از خودرو‌ها چنین حوادثی رخ دهند. برای جلوگیری از این اتفاق حتما تعمیرات ماشین خود را به دست افراد حرفه‌ای و با تجربه بسپارید.
یاتاقان‌ها هم مانند بسیاری دیگر از قطعات موتور خودرو، عمر مفید مشخصی دارند. با پایان عمر مفید این قطعه، احتمال آسیب دیدن و خوردگی بدنه آن تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند. به‌طور کلی برای جلوگیری از یاتاقان زدن ماشین بهتر است که هر ۱۰۰ هزار کیلومتر یکبار، یاتاقان را تعویض کنید.
با ۷ علت یاتاقان زدن ماشین آشنا شدیم. سوال مهم دیگر این است که چگونه متوجه یاتاقان زدن موتور ماشین شویم؟ برای این منظور چند نشانه مهم پیش روی شما وجود دارند که عبارت‌اند از:
واقعیت این است که هر یک از موارد فوق همزمان می‌توانند نشانه آسیب دیدن سایر قطعات خودرو‌ها نیز باشند. در عین صدای تق تق موتور خودرو را می‌توان مهم‌ترین نشانه یاتاقان زدن ماشین دانست.
فارغ از اینکه دلیل یاتاقان زدن خودرو چیست، اگر نسبت به‌وقوع این اتفاق شک کردید، فورا به تعمیرگاه مراجعه کنید. اگر یاتاقان موتور آسیب دیده باشد، خیلی طول نمی‌کشد که تمام سیستم موتور شما را تحت‌الشعاع قرار دهد. بعضا دیده شده که پشت گوش انداختن این موضوع باعث شده تا کل موتور یک خودرو آسیب ببیند. موضوعی که خسارت‌های خیلی زیادی را به‌همراه دارد.
یاتاقان موتور با توجه به نوع خودرو بین ۵۰۰.۰۰۰ تا ۱.۵۰۰.۰۰۰ تومان قیمت دارد. اما باید توجه داشته باشید که هزینه یاتاقان زدن ماشین به‌مراتب بیشتر از این عدد و رقم‌هاست. یاتاقان قابل تعمیر نیست و در صورت آسیب دیدن باید آن را تعویض کنید. برای این منظور لازم است که موتور خودرو باز و بسته شود. این موضوع دستمزد زیادی را برای تعمیرکار به‌همراه دارد. در جدول زیر می‌توانید هزینه تعویض یاتاقان برخی از خودرو‌ها را مشاهده کنید.
در این مطلب ۷ علت یاتاقان زدن ماشین را به‌همراه نشانه‌های این اتفاق بررسی کردیم. همان‌طور که مشاهده کردید، تعویض یاتاقان، در صورتی که هیچ آسیبی به موتور نرسیده باشد، چند میلیون تومان برای شما آب می‌خورد. اوضاع وقتی پیچیده می‌شود که در اثر سهل‌انگاری، سایر قطعات موتور نیز آسیب ببینند. در این حالت دیگر باید خود را برای مخارج سنگین آماده کنید. در پایان لازم است بار دیگر تاکید کنیم که با رعایت رفتار‌های صحیح رانندگی و همچنین نکات فنی که در این مقاله ذکر کردیم، می‌توانید جلوی یاتاقان زدن موتور ماشین را بگیرید.
