«منابع تاریخی مکتوب از فردی به نام «ابوحماد طهرانی رازی» به‌عنوان یکی از نخستین ساکنان تهران نام برده‌اند. «ابوحماد طهرانی رازی» از عالمان اهل ری در قرن سوم هجری قمری بوده که از او احادیثی هم نقل شده است.
درباره پیداش منطقه‌ای به نام طهران و نخستین ساکنان آن نظریه‌های مختلفی از سوی مورخان و تاریخ‌شناس‌ها مطرح شده و دانستن اطلاعاتی از این دست در روزگاری که تهران به یک کلانشهر جهانی بدل شده خالی از لطف نخواهد بود.
به گزارس همشهری آنلاین، عده‌ای از تاریخ‌شناس‌های اروپایی معتقدند تاریخ طهران به ۳ هزار سال قبل از میلاد مسیح مربوط می‌شود. این عده به یکی از نوشته‌های یک مورخ یونانی به نام «تئودوسیوس» استناد می‌کنند که در آن روزگار از طهران به عنوان توابع ری نام برده است.
مورخان وطنی، اما نظریه دیگری را مطرح می‌کنند که به واقعیت نزدیک‌تر است. ابوسعد سمعانی، ادیب و تاریخ‌نگار برجسته خراسانی در کتابهایش نام افرادی را مطرح کرده که نخستین ساکنان طهران بوده‌اند و مستندات او نوعی رازگشایی از ماجرای نخستین ساکنان طهران در قرن سوم هجری قمری است.
اینکه چه کسی برای نخستین بار پا روی خاک دامنگیر طهران گذاشت بر کسی روشن نیست، اما برخی منابع تاریخی در این زمینه رازگشایی کرده اند و نام افرادی که در این منابع به آنها اشاره شده حکم سرنخ را دارد. علیرضا زمانی، تهران پژوه دراین خصوص می‌گوید: «منابع تاریخی مکتوب از فردی به نام «ابوحماد طهرانی رازی» به‌عنوان یکی از نخستین ساکنان تهران نام برده‌اند. «ابوحماد طهرانی رازی» از عالمان اهل ری در قرن سوم هجری قمری بوده که از او احادیثی هم نقل شده است.
البته این اطلاعات به محدوده جغرافیایی تهران قدیم مربوط می‌شود.» آنطور که زمانی می‌گوید، ابوحماد تنها فردی است که نامش در منابع تاریخی قرن دوم و سوم هجری به چشم می‌خورد و گفته می‌شود برخی احادیثی که نقل کرده بین مردم اعتبار زیادی داشته است.
اگر بخواهیم محدوده فعلی تهران شامل روستا‌هایی که در روزگار قدیم هویت مستقلی داشتند را در نظر بگیریم، دایره نخستین ساکنان تهران گسترده‌تر می‌شود و از عالمان و شخصیت‌های دیگری هم می‌توان به‌عنوان نخستین ساکنان تهران نام برد. علیرضا زمانی با اشاره به نام دیگری که در منایع تاریخی به عنوان نخستین ساکنان طهران آمده می‌گوید: «در منابع تاریخی از شخصیتی به نام «ابوعبدالله جامورانی» به‌عنوان یکی دیگر از نخستین ساکنان تهران نام برده شده که دست بر قضا او هم از عالمان زمانه خودش بوده است.
احتمالاً «ابوعبدالله جامورانی» اهل منطقه جماران در شمیران بوده که در آن روزگار به نام «جموران» شناخته می‌شد. با توجه به اسناد و مدارک تاریخی، این فرد در قرن سوم یاچهارم هجری قمری در جماران زندگی می‌کرده و احادیثی زیادی از قول او نقل شده است.»
وقتی دولاب به عنوان سکونتگاه مردم شناخته می‌شد اساسا قریه یا شهری به نام طهران وجود نداشت. بنابر این طبیعی است که رد پای نخستین ساکنان طهران در محله دولاب هم دیده شود. زمانی در این باره می‌گوید: «فردی به نام «ابوبشر دولابی» یکی دیگر از ساکنان و عالمان تهران قدیم بوده که در منطقه دولاب زندگی می‌کرده. دولاب در قرن دوم و سوم هجری قمری که اساساً شهری به نام تهران وجود نداشت، هویت مستقلی داشته و کلاس درس ابوبشر دولابی در همان دوره تاریخی یعنی بیش از هزار سال پیش در دولاب تشکیل شده است.
نقل شده که «محمد بن جریر طبری» نویسنده معروف کتاب «تاریخ طبری» در آن روزگار از ری به منطقه دولاب می‌آمده تا در کلاس درس برخی عالمان بزرگ، مثل ابوبشر دولابی، کسب دانش کند.»
