تحلیلگر اندیشکده شورای آتلانتیک معتقد است که پکن احتمالا به امید جلب حمایت جهان عرب، مناقشه کنونی را فرصتی مناسب برای امتیاز گرفتن از ایالات‌متحده می‌داند.
اعتماد نوشت: تا قبل از شروع عملیات توفان الاقصی و آغاز یک درگیری ویرانگر در نوار غزه از سوی اسراییل، تمامی اخبار رسانه‌ها و صحبت‌های مقامات غربی روی یک نکته کلیدی معطوف بود؛ جنگ اوکراین، حمایت از کی‌یف و مقابله همه‌جانبه با روسیه. اما از حدود سه هفته پیش تاکنون موضوع اصلی نظام بین‌الملل در طول بیش از یک‌سال و نیم از اوکراین به سمت اسراییل معطوف شده است.
در طول این روز‌ها تعداد قابل ملاحظه‌ای از رهبران و مقامات غربی به سرزمین‌های اشغالی سفر کرده و حمایت تام و تمام خود را از اسراییل در جنگ غزه اعلام کرده‌اند؛ روسای جمهوری امریکا و فرانسه، نخست‌وزیر بریتانیا و صدراعظم آلمان ازجمله مهم‌ترین افرادی هستند که در همین مدت زمان اندک علاوه بر حمایت از اسراییل به شخصه به تل‌آویو سفر کرده‌اند؛ آن‌هم در شرایطی که افکار عمومی، نهاد‌های بین‌المللی، سازمان ملل متحد، کشور‌های مسلمان و سایر بازیگران جهانی از ابعاد و شدت کشتار غیرنظامیان در غزه از سوی اسراییل ابراز نگرانی کرده و چنین اقداماتی را نیز صراحتا محکوم کرده‌اند.
در این میان بسیاری از کارشناسان معتقدند که با وقوع جنگ غزه، اولویت غرب و به خصوص ایالات‌متحده از اوکراین به سمت حمایت از اسراییل تغییر پیدا کرده است. از این رو صحبتی که مطرح می‌شود، این است که با رها کردن اوکراین، روسیه ضمن تشدید فشار بر این کشور، خواسته‌ها و برنامه‌های خود را راحت‌تر در جنگ پیش خواهد برد. در واقع نگرانی تحلیلگران غربی این است که بازگشایی جبهه دوم جنگ اوکراین آن‌هم در غزه باعث می‌شود که روسیه بزرگ‌ترین برنده این وقایع حداقل در کوتاه‌مدت باشد. از طرف دیگر اوضاع و سیاست‌های کشور‌های غربی به گونه‌ای طراحی شده که آن‌ها ناچار به تغییر مقطعی از اوکراین به سمت اسراییل هستند، زیرا رژیم صهیونیستی از مهم‌ترین متحدان غرب و به خصوص امریکا در منطقه محسوب شده و همواره نیز به واسطه نفوذی که در ساختار سیاسی کشور‌های غربی دارد، توانسته حمایت همه‌جانبه آن‌ها را به خود جلب کند.
در چنین شرایطی هر چند که اخیرا وزیر خزانه‌داری امریکا اعلام کرده که کشورش قادر است به صورت همزمان در دو جنگ حامی اوکراین و اسراییل باشد، اما شواهد نشان می‌دهد که ایالات‌متحده در هجده روز اخیر ضمن اعزام ناوگان بزرگ نظامی به مدیترانه شرقی، کمک‌های اطلاعاتی، لجستیکی و تسلیحاتی زیادی را نیز به اسراییل ارایه داده است. حتی اخبار منتشر شده حاکی از آن است که در بودجه اضطرای که دولت بایدن قصد دارد به کنگره ارایه کند، کمکی بالغ بر ۱۴ میلیارد دلار برای اسراییل درنظر گرفته شده است.
البته در این بودجه رقم هنگفت بیش از ۶۰ میلیارد دلار اضافی نیز برای اوکراین گنجانده شده، اما مساله مهم این است که در نبود رییس کنگره و درحالی که دولت امریکا مجددا در آستانه تعطیلی قرار دارد، جمهوری‌خواهان به شدت با کمک مالی بیشتر به اوکراین مخالف هستند. آن‌ها پیش از شروع جنگ غزه نیز مخالفت‌های آشکار خود را از این کمک‌ها اعلام کرده و حتی برخی قانونگذاران جمهوری‌خواه به صراحت گفته‌اند به دلیل سیستم فاسد در اوکراین، چنین اقداماتی دست کردن در جیب مالیات‌دهندگان امریکایی است و آن‌ها به هیچ عنوان اجازه چنین کاری را نخواهند داد. در همین راستاست که حالا و با توجه به تحولات غزه، موضوع مخالفت‌ها با کمک‌های مالی و نظامی بیشتر به اوکراین پیچیده‌تر نیز شده است، چراکه اکنون مخالفان بایدن و جمهوری‌خواهان در آستانه یک‌سال مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا اهرم فشار مناسبی برای جلوگیری از این کمک‌ها دراختیار داشته و سعی می‌کنند رژیم صهیونیستی را در اولویت اول حمایت‌های امریکا برای افکار عمومی و حامیان تل‌آویو جا بزنند.
از طرف دیگر دولت‌های اروپایی و کشور‌های عضو اتحادیه اروپا نیز که در خط اول جنگ اوکراین قرار دارند و حمله روسیه به این کشور معادلات ژئوپلیتیکی آن‌ها را به خطر انداخته دچار نوعی سردرگمی اساسی هستند، زیرا از یکسو دامنه اختلافات در اتحادیه اروپا تشدید شده و اکنون کشور‌هایی نظیر مجارستان و لهستان عملا ضمن مخالفت با تصویب بودجه‌های بیشتر برای کمک به اوکراین نزدیکی خود به مسکو را حفظ کرده‌اند. ازسوی دیگر صدای انتقادات از ارایه کمک‌های تسلیحاتی و نظامی به اوکراین هر چند در اروپا کمتر از امریکا به گوش می‌رسد، اما موضوعاتی نظیر پیوستن کی‌یف به ناتو و نیز عضویت آن در اتحادیه اروپا ازجمله موارد اختلافی و تنش‌زا میان اوکراین و کشور‌های اروپایی محسوب می‌شود.
به همین خاطر است که برخی ناظران معتقدند در سایه دوراهی امریکا و اروپا درقبال جنگ غزه و جنگ اوکراین به‌طور قطع روسیه حداقل در کوتاه‌مدت از این درگیری غرب منتفع خواهد شد، زیرا درخواست‌های اسراییل از امریکا برای ارسال کمک‌های نظامی بیشتر، تمرکز حمایت تسلیحاتی بر اوکراین را کاهش داده و ازسوی دیگر بالا رفتن قیمت نفت به نفع اقتصاد تحریم شده روسیه عمل می‌کند.
البته در این میان امریکا و اروپا چندین بار موضوع تحت‌الشعاع قرار گرفتن حمایت از اوکراین را به واسطه جنگ غزه رد کرده‌اند. با این حال دو منبع مطلع اخیرا در مصاحبه‌ای که با مجله بین‌المللی فرانت‌لاین هند داشته‌اند روی نفع روسیه از جنگ غزه و منحرف شدن تمرکز اروپا و امریکا از اوکراین تاکید کرده‌اند. طبق گزارشی که این مجله منتشر کرده، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه دو روز بعد از عملیات توفان الاقصی در حاشیه نشستش با دبیرکل اتحادیه عرب تاکید کرده بود که اگر تمرکز ایالات‌متحده از اوکراین به دلیل وقوع جنگ غزه منحرف شده و این موضوع سبب کاهش ارسال تجهیزات به کی‌یف شود، اهداف روسیه در جنگ اوکراین سریع‌تر محقق خواهد شد.
البته در این میان برخی کارشناسان معتقدند که همپوشانی خاصی میان درخواست‌های اسراییل از غرب و نیز تداوم حمایت‌های تسلیحاتی از اوکراین وجود ندارد؛ زیرا منابع و ذخیره سلاح رژیم صهیونیستی با اوکراین متفاوت است. اما موضوع مهم این است که اگر اسراییلی‌ها قصد حمله زمینی به غزه را داشته باشند، آنگاه معادلات به واسطه شدت و گسترش دامنه جنگ تغییر خواهد کرد. شاید به همین دلیل هم باشد که گفته می‌شود امریکایی‌ها تاکنون تلاش کرده‌اند مقامات صهیونیستی را از حمله زمینی به نوار غزه منصرف کنند. در همین رابطه مارک کانسیان، سرهنگ سابق تفنگداران دریایی ایالات‌متحده که اکنون مشاور مرکز تحقیقات استراتژیک و بین‌المللی است در گفتگو با فرانت‌لاین توضیح می‌دهد: اگر اسراییل حمله زمینی به غزه را آغاز کند، قاعدتا منابع لازم را برای یک جنگ بلندمدت دراختیار نخواهد داشت. از این رو تحلیلگران معتقدند که در صورت بروز چنین وضعیتی معادلات فرق کرده و به‌طور قطع غرب و امریکا برای ارایه کمک‌های همزمان به اوکراین و اسراییل دچار چالش خواهند شد.
در همین رابطه شاهد بودیم که چند روز قبل برونون مادوکس، مدیر اندیشکده چتم هاوس امریکا در مصاحبه با تلویزیون بلومبرگ تصریح کرد: در مقام قیاس، به‌طور قطع امریکا میان اسراییل و اوکراین، رژیم صهیونیستی را انتخاب خواهد کرد. به همین دلیل است که می‌توانم به راحتی علت و دلایل ناراحتی و نگرانی ولودمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین را درک کنم. او تاکنون تمام تلاش خود را برای جلب توجه و کمک امریکا به کار گرفته، اما حالا می‌بینیم که طرح کمک‌های مالی دولت بایدن به اوکراین از سوی کنگره با مخالفت روبه‌رو می‌شود.
این مساله از آنجا اهمیت دارد که چند روز قبل شاهد بودیم ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه در نشست سالانه والدای در سوچی تصریح کرده بود که حمایت و کمک‌های امریکا و اروپا که اوکراین را سرپا نگه داشته و به محض توقف این کمک‌های مالی و تسلیحاتی آن‌ها یک هفته بیشتر دوام نخواهند آورد.
از سوی دیگر افزایش قیمت نفت به واسطه تشدید جنگ در غزه نیز به کمک روسیه خواهد آمد. در این رابطه ماری دیلی، پژوهشگر اندیشکده رند معتقد است: افزایش قیمت نفت علاوه بر اینکه به اقتصاد جنگی روسیه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند موضوع کسری بودجه دولت را نیز پوشش دهد؛ امری که به‌طور قطع یک مزیت مهم برای روس‌ها به شمار می‌رود.
در همین رابطه اخیرا خبرگزاری فرانسه در گزارشی به قلم دو تن از تحلیلگران خود به تلاش روسیه و چین برای بهره‌برداری از بحران جاری در خاورمیانه به منظور تغییر موازنه در معادلات جهانی به نفع خود پرداخته است.
به گزارش یورونیوز در این مطلب آمده است که ایالات‌متحده در راس یک ائتلاف بین‌المللی گسترده در دفاع از کی‌یف، به دنبال منزوی کردن مسکو و تا حدی پکن بوده، اما جنگ غزه دامی بزرگ در خلاف این مسیر پیش روی دیپلماسی امریکایی پهن کرده است.
تحلیلگران خبرگزاری فرانسه معتقدند که ایالات‌متحده با دفاع بی‌قید و شرط از رژیم صهیونیستی در جنگ با حماس خطر از دست دادن حمایت‌ها در جهان عرب را پذیرفته و این رویکرد که با کاهش نفوذ پیشین امریکا در این کشور‌ها همراه است کاملا در راستای منافع روسیه و به ویژه چین ارزیابی می‌شود. اجماع غیرممکن در شورای امنیت سازمان ملل بر سر آتش‌بس در غزه در این گزارش به عنوان نمونه‌ای از مشکلات پیش روی راهبرد دیپلماتیک تازه امریکا قلمداد شده است.
گفتنی است ایالات‌متحده هفته گذشته پیش‌نویس قطعنامه ارایه شده توسط برزیل با محوریت آتش‌بس بشردوستانه در غزه را به بهانه عدم صراحت در اشاره به حق رژیم اشغالگر قدس برای دفاع از خود وتو کرد. واشنگتن پس از آن پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت ارایه کرد که در آن بر حق همه کشور‌ها در دفاع از خود تاکید شده است.
وزیر امور خارجه امریکا که کشورش زیر فشار مضاعف درخواست‌های مکرر برای موافقت با آتش‌بس قرار گرفته در نهایت روز سه‌شنبه در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد از چراغ سبز کشورش تنها با یک وقفه بشردوستانه و نه با آتش‌بس برای تسهیل در روند کمک‌رسانی به غیرنظامیان در غزه خبر داد. این درحالی است که در طول روز‌های اخیر به واسطه حملات گسترده ارتش صهیونیستی به نوار غزه بیش از ۶۵۰۰ نفر که بخش قابل ملاحظه‌ای از آن‌ها را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند، شهید شده‌اند.
در گزارش فرانس‌پرس آمده است که روسیه رویکرد خاورمیانه‌ای ایالات‌متحده و به ویژه حمایت بی‌قید و شرط این کشور از اسراییل را به چالش کشیده و در موضعی آشکار که احیانا نوعی تلاش برای جلب توجه جهان عرب قلمداد می‌شود، امریکا را به تشدید درگیری از طریق تقویت حضور نظامی در خاورمیانه متهم کرده است؛ حال آنکه چین نیز وتوی قطعنامه‌های پیشنهادی برای آتش‌بس توسط امریکا را محکوم کرد.
مقامات ایالات‌متحده، اما سرزنش‌های چین و روسیه را کم اهمیت می‌دانند و تردید دارند که مسکو و پکن به تلاش‌های دیپلماتیک گسترده در این زمینه همانند آنچه آنتونی بلینکن اخیرا در سفر به کشور‌های منطقه انجام داد، مبادرت ورزند. به اعتقاد نویسنده گزارش، ایالات‌متحده از نظر تاریخی همیشه در حمایت از اسراییل نسبتا منزوی بوده است، حتی اگر بپذیریم که در حال حاضر، متحدان اروپایی واشنگتن عمدتا به رویکرد جو بایدن، رییس‌جمهوری امریکا در حمایت «تزلزل‌ناپذیر» از اسراییل بپیوندند.
جو بایدن در ابتدای دوره ریاست‌جمهوری خود، پیچیدگی‌های بحران خاورمیانه را نادیده گرفت و چین را بزرگ‌ترین چالش برای کشورش در درازمدت قلمداد کرد.
در این رابطه لزلی وینجاموری، مدیر برنامه ایالات‌متحده در اندیشکده روابط خارجی چتم هاوس مستقر در لندن با اشاره به منطقه خاورمیانه می‌گوید: «این منطقه‌ای نیست که ایالات‌متحده بخواهد ردپایی قوی در آن به‌جا بگذارد و فعالانه با آن تعامل داشته باشد؛ حال آنکه جو بایدن در عین حال عمیقا به اسراییل متعهد است.» به اعتقاد این تحلیلگر اندیشکده چتم هاوس، چین بسیار تمایل دارد که توجه ایالات‌متحده را از نگرانی اصلی استراتژیک خود منحرف کند.
همچنین یوجین رومر، مدیر برنامه روسیه در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی می‌گوید: هیچ کس انتظار ندارد روسیه چه در موضوع آتش‌بس، چه به جهت ایفای نقش برای آزادی اسیران به نتیجه برسد. از سال ۲۰۲۲ همه چیز حول محور اوکراین می‌گردد، بنابراین وقتی این حادثه روی داد، هدیه‌ای برای پوتین بود، زیرا ناگهان توجه‌ها به سوی دیگری منحرف شد.
علاوه بر این در مورد چین و ایالات‌متحده نیز باید گفت که هر دو کشور به دنبال بهره‌برداری دیپلماتیک از این بحران هستند و انتظار می‌رود این موضوع محور گفتگو‌های آتی آنتونی بلینکن و وانگ یی، وزیر امور خارجه چین باشد که قرار است پایان این هفته به ایالات‌متحده سفر کند. ایالات‌متحده به ویژه چین را تحت فشار قرار داده است تا در این میان از نفوذ خود بر ایران برای مدیریت تنش‌های جاری استفاده کند. پکن، اما بدون آنکه حمله حماس را به صراحت محکوم کند، فرستاده‌ای را راهی منطقه کرد تا حمایت تاریخی چین از آرمان فلسطین را یادآوری کند.
به همین دلیل جاناتان فولتون، تحلیلگر اندیشکده شورای آتلانتیک معتقد است: پکن احتمالا به امید جلب حمایت جهان عرب، مناقشه کنونی را فرصتی مناسب برای امتیاز گرفتن از ایالات‌متحده می‌داند و به گفته این تحلیلگر، منافع اصلی پکن در خاورمیانه همچنان اقتصادی است و دومین اقتصاد بزرگ جهان به شدت به واردات نفت وابسته است. در نتیجه بدیهی است که برای چین بهتر است ایالات‌متحده درگیر بحران جاری در خاورمیانه و خلیج‌فارس باشد.
