بازار سرمایه به کدام سو می‌رود؟

بانک مرکزی در خبری اعلام کرد که ارائه خدمات کارت‌های متصل به شبکه شتاب از سوی کارگزاری‌ها موقتا متوقف خواهد شد.

به گزارش دنیای اقتصاد، به گفته این نهاد، اخیرا کارگزاری‌ها از طریق کارت‌های شتاب، اقدام به پرداخت سود‌های روزشمار از طریق صندوق‌های درآمد ثابت و کالایی کرده‌اند که این نرخ‌ها فراتر از نرخ‌های مصوب بود. برخی کارشناسان این موضوع را خطری برای ابزار‌های نوین مالی عنوان کرده‌اند. از نگاه کارشناسان، سقف‌گذاری بر نرخ سود چه در بازار‌های پولی و چه در بازار‌های مالی، سیاست موفقی در تنظیم نرخ سود نبوده است.

بانک مرکزی در بخشنامه‌ای خطاب به مدیران عامل شبکه بانکی اعلام کرد: ارائه خدمات مالی از سوی شرکت‌های کارگزاری به مشتریان با بهره‌گیری از زیرساخت‌های شبکه بانکی و در قالب کارت‌های متصل به شبکه شتاب یا هر طرح و محصول دیگری، موقتا و تا زمان تدوین و ابلاغ ضوابط ناظر بر نحوه همکاری و تعامل بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی با نهاد‌های غیربانکی خارج از گستره شمول نظارت این بانک متوقف شود.

بخشنامه شماره ۰۳.۱۲۵۵۳۱ مورخ ۳ شهریورماه ۱۴۰۳ این بانک به شرح زیر است:

احتراما، با عنایت به اینکه اخیرا شرکت‌های کارگزاری با همکاری و بهره‌گیری از زیرساخت‌های شبکه بانکی کشور اقدام به ارائه خدمات مالی به مشتریان خود در قالب کارت‌های متصل به شبکه شتاب و پرداخت سود‌های روزشمار از طریق صندوق‌های درآمد ثابت و صندوق‌های کالایی (مبتنی بر طلا) کرده‌اند و از رهگذر آن زمینه تخطی از ضوابط ابلاغی بانک مرکزی در زمینه‌های مختلف از جمله پرداخت سود‌های فراتر از نرخ‌های مصوب شورای پول و اعتبار و پرداخت سود کوتاه‌مدت روزشمار به مانده وجوه نزد شرکت‌های کارگزاری را فراهم ساخته‌اند؛ لذا مقتضی است دستور فرمایند به قید فوریت و تا زمان تدوین و ابلاغ ضوابط ناظر بر نحوه همکاری و تعامل بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی با نهاد‌های غیربانکی خارج از گستره شمول نظارت بانک مرکزی که البته هم‌اکنون با هدف انتظام‌بخشی و ضابطه‌مند کردن چنین طرح‌هایی در دستور کار این بانک قرار دارد، ارائه خدمات موصوف به مشتریان شرکت‌های کارگزاری در قالب کارت‌های متصل به شبکه شتاب یا هر طرح و محصول دیگری، موقتا متوقف شده و نتیجه اقدامات انجام‌شده به مدیریت‌کل نظارت بانکی بانک مرکزی اعلام شود.

شوک با بازار سهام چه می‌کند؟

بورس تهران چهارشنبه هفته قبل و همزمان با رای یکدست مجلس دوازدهم به وزرای پیشنهادی مسعود پزشکیان، با فروکش ریسک‌های سیاسی همراه شد؛ موضوعی که رشد ممتد نماگر این بازار را در دو روز پیاپی رقم زد. این مهم باعث شد شاخص کل سرانجام مسیر عادی خود را در دو روز معاملاتی گذشته بازیابد و با رشد حدود یک‌درصدی، دو روز سبز را در فصل داغ تابستان از آن خود کند. در این شرایط مهم‌ترین عاملی که می‌تواند روند بورس را تحت‌تاثیر منفی قرار دهد، بازگشت ریسک‌ها و اخبار منفی به جریان داد‌و‌ستد‌های سهامی است.

به این ترتیب آنچه در روز‌های آینده می‌تواند ورق معاملات در این بازار را به نفع حقوقی‌ها برگرداند و سبب صف‌نشینی سهامداران خرد و حقیقی شود، رخداد‌های غیر‌قابل پیش‌بینی و اثرگذار بر بازار سهام است. کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که بورس در شرایطی به سر می‌برد که کوچک‌ترین شوک بیرونی می‌تواند دوباره منجر به «تقویت طرف عرضه» شود.

با توجه به اینکه ارزش معاملات خرد در این بازار همچنان در سطوح نازلی قرار دارد، می‌توان دریافت که این امر نشان‌دهنده عمق کم بازار و تردید معامله‌گران نسبت به تثبیت روند صعودی است. در چنین شرایطی نگاه‌ها به سمت متغیر‌های اثرگذار بر روند بازار سهام جلب شده است؛ وضعیتی که انتظار می‌رود نوساناتی را در بورس تهران موجب شود.

طی دو روز گذشته و با پیشروی ریسک‌های منطقه‌ای به نظر می‌رسد بازار مجددا استراتژی احتیاطی را در دستور کار خود قرار دهد. علاوه بر این موضوع، خبر «ممنوعیت موقتی ارائه خدمات کارت‌های متصل به شتاب کارگزاری‌ها» توسط بانک مرکزی نیز واکنش منفی برخی از کارشناسان بازار سرمایه را به دنبال داشته است.

کارشناسان بورسی می‌گویند تا زمانی که بازار تحت‌تاثیر تصمیمات مبهم است نمی‌توان انتظار داشت سهامداران با اطمینان خاطر وارد بازار سهام شوند. دستورالعمل‌های ناگهانی به نوبه خود می‌تواند موجب انحراف سهامداران خرد در مسیر خرید و تقاضای موثر سهامی شود؛ بنابراین نسبت به انتظارات بازار می‌تواند سبب ایجاد نوسان‌های منفی در گروه‌های مختلف بورس تهران شود.

بورس تهران در هفته گذشته شاهد تحولات جدید در حوزه سیاسی بود، موضوعی که البته بازتابی مثبت بر نماگر اصلی این بازار گذاشت و سهامداران حقیقی نیز در روز‌های چهارشنبه هفته قبل و شنبه هفته جاری ترجیح دادند از احتیاط روز‌های قبل کم کنند. اما از امروز ممکن است بازار سهام دوباره در بخش خرید با تغییرات مهم مواجه و حتی متزلزل ظاهر شود.

شاخص کل به‌سختی توانست در ۲۷ مردادماه مجددا کانال دومیلیون واحد را به دست آورد؛ بنابراین با توجه به چنین فضایی هر دستورالعملی که به مذاق بازار خوش نیاید، منجر به خودنمایی معامله‌گران حقوقی در بازار سهام و خداحافظی سهامداران خرد و حقیقی خواهد شد.

همان‌طور که اشاره شد فضای کنونی بورس تهران متاثر از ریسک‌های گوناگون نشات‌گرفته از رخداد‌های سیاسی بوده و حالا فعالان تالار شیشه‌ای در انتظار اعلام نظر نهایی و موضع قطعی بانک مرکزی در خصوص سیاست‌های اقتصادی هستند. این فضا مطابق با آنچه در برهه‌های مختلف تجربه شده است، می‌تواند فضای بورس تهران را در اکثر مواقع هیجانی و حتی از مدار منطق خارج کند؛ به‌ویژه اینکه نگاه سرمایه‌گذاران به طور جدی به اتاق فکر بانک مرکزی و خروجی‌های آن دوخته شده است.

سایه یک تصمیم بر بازار سرمایه

بانک مرکزی با انتشار ابلاغیه‌ای به کارگزاری‌های بورس کشور، اعلام کرد که به دلیل پرداخت سود‌های فراتر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار، ارائه خدمات کارت‌های متصل به شبکه شتاب توسط این کارگزاری‌ها تا اطلاع ثانوی ممنوع است. بسیاری از تحلیلگران و فعالان بازار سرمایه معتقدند اگر چه این تصمیم می‌تواند به ایجاد شفافیت بیشتر در فعالیت‌های کارگزاری‌ها و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی در آینده کمک کند، اما از سوی دیگر می‌تواند محدودکننده نیز باشد و به کاهش رقابت و ایجاد محدودیت‌های جدید برای کارگزاری‌ها منجر شود.

در واکنش به این خبر، حمیدرضا نظری، کارشناس بازار سرمایه، اظهار کرد: این تصمیم به منظور جلوگیری از رقابت ناسالم در بازار مالی و حفظ ثبات بازار سرمایه اتخاذ شده است.

ارائه سود‌های بالا توسط برخی از کارگزاری‌ها می‌توانست منجر به تورم انتظاری و افزایش بی‌رویه نرخ سود در سایر بخش‌های مالی شود که این امر بر‌خلاف اهداف سیاست‌های پولی و مالی کشور است.

او با بیان اینکه اعمال این محدودیت ممکن است در کوتاه‌مدت منجر به کاهش نقدینگی و افت حجم معاملات در بازار سرمایه شود، گفت: با محدود شدن دسترسی سرمایه‌گذاران به کارت‌های متصل به شتاب، امکان برداشت سریع و مدیریت نقدینگی نیز دچار محدودیت خواهد شد. این موضوع می‌تواند تاثیرات منفی بر جریان نقدینگی و رفتار سرمایه‌گذاران در کوتاه‌مدت داشته باشد.

به گفته این کارشناس، برای کاهش تاثیرات منفی این تصمیم و حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران، پیشنهاد می‌شود که کارگزاری‌ها با رعایت مقررات بانکی و تلاش برای شفافیت بیشتر در فعالیت‌های مالی خود، تعامل بهتری با نهاد‌های نظارتی داشته باشند.

همچنین، توسعه محصولات مالی جدید که با مقررات فعلی تطابق داشته باشد، می‌تواند به حفظ و افزایش جذابیت بازار سرمایه کمک کند.

نظری تاکید کرد: اگر چه این تصمیم به عنوان یک اقدام کنترلی موقت در نظر گرفته شده است، انتظار می‌رود که پس از اصلاحات لازم و ایجاد زیرساخت‌های مناسب، ارائه خدمات کارت‌های متصل به شتاب دوباره فعال شود. اما تا آن زمان، کارگزاری‌ها باید به بهبود فرآیند‌ها و ارتقای شفافیت در فعالیت‌های خود بپردازند تا از بروز مشکلات مشابه در آینده جلوگیری کنند. تصمیم بانک مرکزی اگر چه با هدف کنترل و نظارت بیشتر بر فعالیت‌های مالی کارگزاری‌ها اتخاذ شده است، اما تاثیرات گسترده‌ای بر بازار سرمایه و رفتار سرمایه‌گذاران خواهد داشت. انتظار می‌رود با تعامل مناسب میان نهاد‌های نظارتی و کارگزاری‌ها، مشکلات موجود به‌سرعت حل شده و ثبات بازار سرمایه حفظ شود.

یک سیگنال امیدوارکننده

علاوه بر آن، بورس کامودیتی‌محور تهران وضعیت بازار‌های جهانی را نیز با دقت رصد می‌کند. از ابتدای هفته سوم اوت توجه فعالان در سراسر دنیا به رویداد «جکسون هول» معطوف شده بود. گردهمایی «جکسون هول» یک رویداد سالانه در زمینه سیاستگذاری اقتصادی است که در آن به موضوعات مهمی که اقتصاد جهانی با آن‌ها روبه‌روست پرداخته می‌شود. در روز جمعه ۲۳ اوت جروم پاول، رئیس فدرال رزرو، در گردهمایی «جکسون هول» برای نخستین بار از جمله «زمان کاهش نرخ بهره فرارسیده است» استفاده کرد و با این عبارت توجه تمام فعالان را به خود جلب کرد. از طرفی پاول عنوان کرد که اطمینان از بازگشت تورم به ۲ درصد، یعنی تورم مورد انتظار فدرال، افزایش یافته و این خود سرنخی برای کاهش نرخ بهره است.

از آن زمان بازار‌ها شروع چرخه کاهش نرخ بهره را قیمت‌گذاری کردند؛ اکنون با احتمال بیش از ۹۰ درصد انتظار می‌رود اولین کاهش نرخ بهره در سپتامبر، مصادف با شهریور سال جاری، به وقوع بپیوندد. به دنبال این موضوع، شاخص دلار آمریکا با کاهش همراه شد و کامودیتی‌های بااهمیت همچون طلا، مس و بسیاری دیگر افزایش قیمت را تجربه کردند. انتظار می‌رود با شروع کاهش نرخ بهره و در نتیجه افزایش قیمت کامودیتی‌ها، شرکت‌های کامودیتی‌محور بورس ایران که بیش از ۶۰ درصد بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند؛ با افزایش سود همراه شده و تاثیر مثبت بپذیرند.