اولین سفر خارجی رییس جمهور و چند نکته

دکتر رحمن پاداش؛ رییس‌جمهور پزشکیان، کشور عراق را به عنوان اولین سفر خارجی خود انتخاب کرده است. این سفر از جنبه‌های مختلف قابل تامل است:

۱. تحولات منطقه‌ای

اتفاقات رخ داده در منطقه خاورمیانه و کشور‌های همسایه، کشتار بی رحمانه رژیم صهیونسیتی در غزه و نفوذ آن‌ها در آذربایجان از یک طرف، کریدور زنگزور و مرز‌های قابل دسترس برای ایران، تنش‌های ایران با طالبان، حضور گروه‌های تروریستی در پاکستان و انجام عملیات تروریستی در ایران و ... سبب شد که دکتر پزشکیان اولین سفر خود را به یکی از کشور‌های همسایه انجام دهد. کشوری که علاوه بر همسایگی، قرابت فرهنگی و اعتقادی، محل سکونت بخشی از گروه‌های معاند نظام می‌باشد. از طرف دیگر، دکتر پزشکیان که به عنوان اولین رییس جمهور ایران به «اقلیم» سفر کرده و ضمن صحبت به «زبان کُردی» با رسانه‌ها سطح بالایی از «دیپلماسی عمومی» را به نمایش گذاشته که با واکنش مثبت زیادی در بین رسانه‌های کُرد روبرو گردیده است. تحولات منطقه‌ای و دیپلماسی عمومی سبب شد که سفر دکتر پزشکیان به عراق مورد تمجید کشور‌های همسایه قرار گیرد. رییس جمهور با این سفر پالس مثبتی به همه همسایگان ارسال کرده و آن‌ها را برای «تغییر در سیاست» خود نسبت به ایران فراخوانده است.

۲. کمک به امنیت عراق

«نیرو‌های بین المللی» در سال آینده قصد خروج از کشور عراق را دارند، مضافاً اینکه در کشور عراق احتمالاً همچنان بقایای گروه‌های تکفیری وجود دارد، بنابراین احتمال اینکه دولت مرکزی در صورت تمرد و صحنه آرایی مجدد آنها، برای عکس العمل به موقع با مشکل مواجه شود، وجود دارد. از طرف دیگر، در گذشته و در از بین بردن تهدید داعش نیرو‌های نظامی ایرانی با فرماندهی «سردار سلیمانی» بیشترین نقش را داشته‌اند؛ بنابراین کشور عراق در صورت نیاز می‌تواند از متحد خود درخواست کمک کرده و ایران را همچون گذشته به یاری فرا خواند.

۳. پیشنهاد تأسیس اتحادیه اسلامی

در نیم قرن اخیر کشور‌های اسلامی بیش از هر نقطه‌ای در دنیا با همدیگر وارد جنگ و تنش‌های طولانی مدت شدند. جنگ ایران-عراق، یمن-عربستان، تحریم قطر توسط عربستان و شرکا، حملات مکرر اسراییل به غزه و لبنان، ویرانه شدن سوریه، حمله داعش و آمریکا به عراق، تهاجم شوروی سابق به افغانستان و ... همکی نشان‌دهنده آسیب پذیر بودن و در معرض خطر بودن کشور‌های اسلامی است. از این رو پیشنهاد تاسیس اتحادیه اسلامی و انعقاد تفاهم‌نامه‌ها و پیمان‌های امنیتی-اقتصادی، باز کردن مرز‌های زمینی و هوایی به روی همدیگر، عدم نیاز به صدور ویزا و ... می‌تواند علاوه بر ایجاد وحدت و برادری، سبب تشکیل «امنیت جمعی» همه کشور‌های اسلامی شود. از طرف دیگر، با توجه به بازار مشترک این کشورها، استفاده از محصولات تولیدی همدیگر سبب رشد و رونق اقتصادی منطقه خواهد شد.

۴. همراهی وزرای خاص

عرف بر این است که در سفر‌های خارجی یا داخلی تعدادی از اعضای کابینه رییس جمهور را در سفر همراهی کنند. اگر چه همراهی وزیر امور خارجه و معاونت سیاسی در سفر‌های خارجی با رییس جمهور اتفاق جدیدی نبوده، اما حضور وزیر امور اقتصاد که سابقه ریاست بر بانک مرکزی را در کارنامه دارد، رییس کل بانک مرکزی و همینطور وزارت راه و شهرسازی، که پدرش در جنگ ایران و عراق به شهادت رسید، در سفر خارجی همراه رییس‌جمهور حامل پیام‌های مهمی به عراق، همسایگان و مابقی کشور‌های دنیا بوده است.

علاوه بر تفاهم‌نامه‌های اقتصادی، مسأله پول‌های بلوکه شده ایران که بالغ بر ده میلیارد دلار می‌باشد اصلی‌ترین ماموریت وزارت اقتصاد و بانک مرکزی بوده است. همچنین حضور تنها وزیر زن فرزند شهید کابینه علاوه بر اینکه می‌تواند به منظور بررسی مسیله راه‌آهن شلمچه-بصره قلمداد شود نشان‌دهنده صلح و دوستی بین دو ملت ایران و عراق، تغییر نگاه دولت مستقر نسبت به مسیله زنان و استفاده از ظرفیت‌های آنان می‌باشد. همراهی اعضای اقتصادی و سیاسی کابینه در سفر به عراق نشان‌دهنده توجه جدی دولت چهاردهم به مسأله معیشت مردم از دریچه «دیپلماسی باز» می‌باشد.

نتیجه گیری؛ به نظر می‌رسد پزشکیان که در ابتدا به تعبیر خودش برای زیارت به عراق رفته بود ضمن زیارت بقاع متبرکه، با نمایش دیپلماسی عمومی و انعقاد تفاهم‌نامه‌های متعدد از اولین آزمون سربلند بیرون آمد. با این حال، این تفاهم‌نامه‌ها تا زمانی که به انعقاد قرارداد منجر نشود و به تعبیر وزیر اقتصاد «اثر خود را در سفره مردم نگذارد»، صرفاً یک نمایش رسانه‌ای محسوب می‌شود. امضای قرارداد راهبردی ۲۵ ساله، افزایش مبادلات تجاری به بالای بیست و پنج میلیارد دلار، استفاده از ظرفیت شرکت‌های اکتشاف نفت و گاز داخلی در صنعت نفت عراق، تکمیل پروژه‌های ریلی بین دو کشور و ... از جمله مواردی است که باید مد نظر دولت چهاردهم باشد. ناگفته پیداست این موارد بدون حل مسأله تحریم‌ها و FATF سرابی بیش نخواهد بود.