فتحالله گولن، متحد سابق رجب طیب اردوغان و مخالف سرسخت او که از سوی آنکارا به هدایت و سازماندهی کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ در هشتاد و سه سالگی درگذشت. گولن که از وی به عنوان یک واعظ مذهبی نیز نام برده می‌شد جنبشی اسلام‌گرا و قدرتمند موسوم به جریان گولن را در ترکیه پایه‌گذاری کرد که دامنه فعالیت آن به خارج از این کشور نیز کشیده شد.
به گزارش یورونیوز، آنکارا جنبش تاسیس شده توسط فتحالله گولن را یک جریان «تروریستی» نامید و موسس آن را به طراحی کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ متهم کرد؛ اتهامی که آقای گولن آنرا به شدت تکذیب کرد. فتحالله گولن از سال ۱۹۹۹ در تبعیدی خودخواسته در ایالات متحده آمریکا زندگی می‌کرد و سال‌های پایانی عمر خود را در همین کشور سپری کرد.
هرکول، وب‌سایتی که خطابه‌های گولن را منتشر می‌کرد در حساب کاربری شبکه ایکس خود تایید کرد که وی عصر یکشنبه در یکی از بیمارستان‌های آمریکا که در آن تحت درمان بود، درگذشت. به گزارش رویترز، حدود ۲۵۰ نفر در کودتایی نافرجام که آنکارا گولن را رهبر آن می‌دانست کشته و هزاران تن نیز در همین ارتباط دستگیر و بازداشت شدند.
هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه روز دوشنبه فتحالله گولن را رهبر یک «سازمان مخوف و تاریک» خواند و استناد به گزارش منابع اطلاعاتی کشورش، مرگ او را تایید کرد. وزیر امور خارجه ترکیه بر عزم راسخ کشورش برای مقابله با تروریسم تاکید کرد و گفت که مبارزه علیه گروهی از مخالفان آنکارا که گولن هدایت آنرا بر عهده داشت ادامه خواهد یافت.
آناتولی نیز در گزارشی به نقل از وزیر خارجه ترکیه اعلام کرد: «این گروه به یک منبع تهدید کم‌نظیر در تاریخ ملت ما تبدیل شد. هزاران نفر از جوانان ما را با ارزش‌های مقدس فریب داده و به صفوف خود ملحق کرد. این جوانان را به ماشینی تبدیل کرد که به میهن، ملت و ارزش‌های مقدس خود خیانت می‌کند.»
به گفته پیروان آقای گولن، جنبش وی معروف به «حزمت» که در زبان ترکی به معنای «خدمت» است و شبکه‌ای از مدارس اسلامی را در بر می‌گیرد، به دنبال ترویج نسخه‌ای مترقی و معتدل از اسلام است. این رویکرد درواقع قائل به ارتباط و تعامل بین ادیان، گسترش آموزش به سبک غربی و تکیه بر اقتصادی مبتنی بر بازار آزاد معرفی شده است.
جنبش گولن از زمان کودتای نافرجام ۲۰۱۶ به طور سیستماتیک در ترکیه برچیده شد و نفوذ بین المللی آن نیز به شکل قابل توجهی کاهش یافت. گولن که جایگاهی چون مرید و مراد در بین حامیانش داشت، سال ۱۹۴۱ در روستایی واقع در استان ارزروم در شرق ترکیه به دنیا آمد. او فرزند یک امام جماعت یا واعظ اسلامی بود و از دوران کودکی به مطالعه قرآن می‌پرداخت.
او سال ۱۹۵۹ به عنوان امام جماعت مسجدی در شهر ادرنه واقع در شمال غربی ترکیه منصوب شد و در دهه ۱۹۶۰ به عنوان یک خطیب برجسته در استان غربی ازمیر شناخته شد. فتحالله گولن در ازمیر شروع به تایسی خوابگاه‌های دانشجویی تأسیس کرد و برای تبلیغ جنبش خود به کافه‌ها و چایخانه‌ها می‌رفت.
این خانه‌های دانشجویی آغاز شکل‌گیری یک شبکه غیررسمی بود که در دهه‌های آینده از طریق آموزش، تجارت، رسانه‌ها و نهادهای دولتی گسترش یافت. نفوذ گولن و جنبشش از طریق شبکه‌ای از مدارس دینی فراتر از مرزهای ترکیه به جمهوری های ترک آسیای مرکزی، بالکان، آفریقا و غرب گسترش یافت.
متحد سابق اردوغان
گولن از متحدان نزدیک اردوغان و حزب عدالت و توسعه به رهبری وی بود؛ تنش‌های فزاینده در روابط این دو چهره سیاسی اما از دسامبر ۲۰۱۳ زمانی که تحقیقات مرتبط با فساد وزرا و مقامات نزدیک به اردوغان را هدف قرار داد، به اوج خود رسید. اتهام فساد مالی علیه حزب عدالت و توسعه این گمان را در میان دولت تقویت کرد که دادستان ها و بازرسان این پرونده وابسته به جنبش «حزمت» گولن هستند؛ این گمانه‌زنی با صدور حکم بازداشت گولن در سال ۲۰۱۴ همراه شد و جنبش وی دو سال بعد به عنوان یک «گروه تروریستی» شناخته شد.
اندکی پس از کودتای ۲۰۱۶، اردوغان شبکه گولن را خائن و «سرطانی» توصیف کرد و وعده داد اعضای آن را هر کجا که هستند ریشه کن کند. به گزارش رویترز، در همین راستا صدها مدرسه، شرکت، رسانه و انجمن مرتبط با فتحالله گولن در ترکیه تعطیل و دارایی‌های آنها توقیف شد.
فتحالله گولن پیش‌تر هرگونه ارتباط با کودتای نافرجام ترکیه را به شدت رد کرده و گفته بود: «به عنوان کسی که طی پنج دهه گذشته تحت چندین کودتای نظامی بسیار رنج کشیده، متهم شدن به ارتباط با چنین تلاشی، به ویژه توهین‌آمیز است.»
سرکوب مخالفان و هواداران گولن پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ به شدت جریان یافت و طی آن تاکنون دست کم ۷۷ هزار نفر دستگیر و بیش از ۱۵۰ هزار حقوق‌بگیر دولت از جمله معلمان، قضات و نظامیان از کار برکنار تعلیق شده‌اند.
شرکت‌ها و رسانه‌های وابسته به گولن نیز در همین ارتباط توسط دولت توقیف یا تعطیل شدند؛ آنکارا این گونه اقدامات را با توجه به آنچه «تهدید کودتا علیه دولت» عنوان شده، توجیه‌پذیر خواند. گولن همچنین از سوی اپوزیسیون ترکیه که شبکه او را به دهه‌ها دسیسه‌چینی برای تضعیف پایه‌های سکولار جمهوری متهم می‌کردند، به شدت تحت انتقاد بود.
آنکارا مدت‌ها به دنبال استرداد او از ایالات متحده بود و این موضوع برای مدتی روابط آنکارا و واشنگتن را تیره کرده بود. گولن اما سال ۲۰۱۷ در مصاحبه‌ای با رویترز در ملک شخصی خود درپنسیلوانیا گفته بود که هیچ برنامه‌ای برای فرار از ایالات متحده برای جلوگیری از استرداد ندارد. وی در آن زمان نیز به شدت ضعیف و بیمار به نظر می‌آمد و تحت مراقبت مداوم پزشک قدیمی خود قرار داشت.
به نوشته روزنامه «دیلی صباح»، حامیان گولن یا گلنیست‌ها که آنکارا از آنها به عنوان اعضای «گروه تروریستی فتو» نام می‌برد پیش از مرگ فتحالله گولن به شدت درگیر اختلافات داخلی برای تعیین جانشین وی بوده‌اند.
