چرا «مازوت‌سوزی» ممنوع نشد؟

شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در تسنیم نوشت: یکشنبه هفته گذشته گزارشی درباره شروع مصرف مازوت در نیروگاه شازند در جلسه هیئت دولت ارائه کردم. من و همکارانم در سازمان حفاظت محیط زیست می‌کوشیم بدون پرده‌پوشی یادآوری کنیم که حل مسئله آلودگی هوا در کوتاه‌مدت ممکن نیست، اما می‌توان به‌طور موقت از روش‌هایی استفاده کرد که سلامت مردم به خطر نیفتد.

بدون آنکه بخواهم برای خوشامد رییس جمهوری سخنی بگویم؛ باید اذعان کنم که تصور نمی‌کردم ایشان پس از شنیدن گزارش دستوری صادر کنند که اجرای آن با دشواری‌هایی برای دولت و مردم همراه است.

ناترازی تولید و مصرف گاز موجب شده که برخی نیروگاه‌های حرارتی در فصل پاییز و زمستان از سوخت مایع استفاده کنند. با توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور، دولت مجبور است که ساعاتی در شبانه‌روز خاموشی برنامه‌ریزی شده در کشور اعمال کند. درک این واقعیت و همراهی مردم می‌تواند دولت را برای اتخاذ تصمیم‌های سخت، اما واقع‌بینانه مصمم سازد.

چرا سایر نیروگاه‌ها همچنان مازوت می‌سوزانند؟

صدور دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه «شازند»، «کرج» و «اصفهان» با استقبال افکار عمومی روبه‌رو شد و بسیاری پرسیدند که چرا این تصمیم برای نیروگاه‌های شهر‌های دیگری، چون اهواز گرفته نشده است؟ موضوع اصلاً اولویت داشتن سلامت مردم برخی شهر‌ها و بی‌اهمیت بودن برخی دیگر نیست. این تصمیم براساس میزان مصرف مازوت در این نیروگاه‌ها و نقش آنها در آلودگی هوا گرفته شده است. برای درک بهتر ابعاد این تصمیم باید قدری با سایر واقعیت‌های آلودگی هوای شهر‌ها آشنا شویم.

برای رسیدن به اولویت‌های اجرایی در موضوع آلودگی هوا، گام‌های پیوسته و متصل مانند پایش، تدوین «سیاهه انتشار»، مدل‌سازی، سناریوسازی و... مورد نیاز است. آخرین «سیاهه انتشار» (مجموعه‌ای از داده‌ها که انتشار آلایندگی تولیدی از منابع گوناگون را به تفکیک مکانی و زمانی نشان می‌دهد) در سال ۱۳۹۶ و برای هشت کلانشهر کشور تهیه شده است.

در آن مطالعه به سناریو‌های متعددی برای انتشار منابع آلاینده اشاره شده، اما درباره رفع آنها اولویت‌بندی صورت نگرفته بود. برای مثال اگرچه اسقاط خودرو‌های فرسوده در کلانشهر‌های تهران و اصفهان می‌تواند منجر به کاهش آلودگی هوا شود، اما قطعاً اثربخشی این موضوع در تهران که سهم منابع متحرک در انتشار ذرات معلق ۵۸ درصد است، بیشتر از اصفهان با سهم ۲۵ درصدی منابع متحرک در انتشار ذرات معلق خواهد بود.

درباره مصرف مازوت نیز به شکلی مشابه، اثرپذیری اراک با سهم ۹۸ درصدی منابع ساکن (۸۸ درصد مربوط به بخش تبدیل انرژی) در انتشار گوگرد دی‌اکسید و ثبت ۲۷ روز ناسالم با آلاینده شاخص گوگرد دی‌اکسید بیشتر از سایر کلانشهر‌های کشور است.

در نظر داریم راهکار‌های کاهش آلودگی هوای هر کلانشهر را متناسب با سهم منابع انتشار آلاینده‌ها در آن کلانشهر تدوین و پیگیری کنیم. راهکار‌های مربوط به منابع متحرک مانند اسقاط، نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی را در تمام کلانشهر‌های کشور (از جمله در تهران و مشهد) پیگیری می‌کنیم. همچنین طرح‌های مربوط به منابع ثابت نیز در تمام مناطق آلوده کشور و با تمرکز بر کلانشهر‌های اراک، اصفهان و کرج دنبال خواهند شد.

این رویکرد به معنی نقش نداشتن «منابع ثابت» در آلودگی هوای کلانشهر‌های تهران و مشهد یا نقش نداشتن «منابع متحرک» در آلودگی هوای کلانشهر‌های اراک، کرج و اصفهان نیست. بلکه با توجه به توان کشور در اجرای سیاست‌های کاهش آلودگی هوا اولویت‌بندی صورت می‌پذیرد.

همچنین توقف مصرف مازوت در سه نیروگاه به معنی مصرف آزادانه و بی‌قید و شرط مازوت در سایر نیروگاه‌ها نیست. بلکه همانطور که در مصوبه‌های کارگروه ملی نیز به صراحت بیان شده، سازمان حفاظت محیط زیست پیگیر اجرای وظایف سایر دستگاه‌ها در این زمینه است.

برای مثال وزارت نفت مکلف به تامین سوخت مطابق با استاندارد ملی است که باید گزارش اقدامات و برنامه‌های آتی خود را تا دو هفته آینده به کارگروه ارائه کند. همچنین وزارت نیرو مطابق با ماده ۱۳ قانون هوای پاک مکلف به کنترل انتشار آلایندگی نیروگاه‌ها در حدود مجاز است که پیگیری این موضوع نیز به صورت جدی در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

تصمیم توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور، یک گام ارزشمند برای کاهش مخاطرات آلودگی هوا در کشور است. اما مانع واقع‌بینی ما نخواهد شد. آلودگی هوا محصول عوامل متعدد و پیچیده است که برای کاهش این عوامل باید تن به تصمیم‌های سخت دهیم. این گام اول است.