نخست‌وزیر عراق در حالی چهارشنبه راهی تهران می‌شود که گمانه‌زنی‌ها حکایت از پیام محمد شیاع السودانی به مقامات ایران دارد. دو سایت «العربی الجدید» و «میدل ایست‌نیوز» مأموریت سودانی را مرتبط با گروه‌های مقاومت عراقی و آینده سوریه ارزیابی کرده و مدعی شده‌اند که سودانی در‌حالی‌که نمی‌خواهد کشورش صحنه درگیری‌های جدید بین ایران با آمریکا و اسرائیل باشد، قصد دارد آخرین وضعیت این دو پرونده را با جمهوری اسلامی ایران در میان بگذارد.
محمدشیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، روز چهارشنبه به تهران می‌آید تا به گفته سفیر ایران در بغداد در مورد مسائل دوجانبه، تحولات منطقه و بین‌الملل به‌خصوص مسائل سوریه رایزنی شود. بازه زمانی این سفر یک ماه پس از سقوط بشار اسد در سوریه، گمانه‌زنی‌ها درخصوص اهداف و ماموریت سفر نخست‌وزیر شیعه عراق به تهران را محور خبر‌ها و تحلیل‌های رسانه‌ای قرار داده‌اند.
به گزارش دنیای اقتصاد، در همین خصوص محمدکاظم آل‌صادق، سفیر ایران در عراق، درباره سفر روز چهارشنبه نخست‌وزیر عراق به تهران گفت که این سفر در پاسخ به سفر چند ماه پیش رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به این کشور همسایه انجام می‌شود.
آل‌صادق با بیان اینکه «آقای پزشکیان در مسند رئیس‌جمهور در اولین سفر خارجی در آغاز مسوولیت خود به عراق سفر کرد» توضیح داد: «چهارشنبه هفته جاری نخست‌وزیر عراق در پاسخ به این سفر و در راس یک هیات سیاسی و اقتصادی به ایران سفر می‌کند.»
این دیپلمات ارشد ایران با بیان اینکه «سفر نخست‌وزیر عراق به تهران یک‌روزه خواهد بود» گفت که در جریان این سفر، روند اجرای توافقات انجام‌شده در جریان سفر آقای پزشکیان به بغداد مورد پیگیری و بررسی قرار می‌گیرد. آل‌صادق با بیان اینکه «چند وزیر اقتصادی نیز نخست‌وزیر عراق را در جریان این سفر همراهی می‌کنند» ادامه داد: «نخست‌وزیر عراق در جریان این سفر با تعدادی دیگر از مقامات ارشد کشورمان دیدار و رایزنی می‌کند و برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه در حال انجام است.»
با توجه به تحولات منطقه، به‌خصوص سقوط بشار اسد و روی کار آمدن هیئت تحریرالشام در سوریه، سفر نخست‌وزیر عراق به تهران از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود و این سفر می‌تواند نقطه‌عطفی در تحولات منطقه‌ای باشد.
طی این سفر علاوه بر مسائل دوجانبه قرار است در مورد مساله سوریه و قدرت گرفتن هیئت تحریرالشام نیز رایزنی شود. با توجه به دغدغه‌های امنیتی عراق درباره دمشق احتمالا این کشور تلاش خواهد کرد تا نقش ثبات‌ساز را در این منطقه و به‌خصوص بین ایران و سوریه ایفا کند، زیرا ایجاد ثبات در روابط تهران و دمشق، پیامد‌های مثبتی برای کل منطقه به همراه خواهد داشت و می‌تواند به کاهش تنش‌ها و بازسازی سیاسی و اقتصادی در منطقه کمک کند. یک منبع در گفت‌و‌گو با سایت میدل ایست نیوز مدعی شد که سودانی حامل پیامی از سمت دونالد ترامپ برای ایران است.
این منبع افزود که بارزترین محور‌های این پیام، ضرورت مهار و کنترل سلاح خارج از چارچوب دولت، متوقف کردن فعالیت‌های گروه‌های مرتبط با ایران، عدم دخالت عراق در پرونده سوریه و حمایت از تشکیل دولت جدید در این کشور است. هرچند صحت‌وسقم ارسال چنین پیامی از سوی ترامپ به سودانی مشخص نشده، اما واضح است که آمریکا و اسرائیل نگران اقدامات نیرو‌های هم‌پیمان ایران در عراق هستند و برای مهار آنها از هیچ تلاشی فروگذار نخواهند کرد؛ بنابراین یکی از ابعاد سفر سودانی به این مساله مربوط است.
همزمان برخی منابع عراقی اظهار کردند پرونده‌هایی که سودانی در تهران مورد بحث قرار می‌دهد شامل تلاش‌هایی برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها میان دولت انتقالی سوریه و ایران و فشار‌های آمریکا برای برچیدن گروه‌های مسلح عراقی و بدهی‌های عراق به ایران و ازسرگیری انتقال گاز ایران به نیروگاه‌های برق عراق است.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، این منابع به روزنامه لبنانی الاخبار گفتند: «سفر سودانی در چارچوب تحرکات دیپلماتیک او در منطقه است که از مدتی قبل به منظور ایجاد توازن منطقه‌ای بعد از حوادث سوریه آغاز شده است.»
منابع مذکور تاکید کردند که سودانی بعد از تهران مستقیما به دوحه سفر خواهد کرد تا درباره همین وقایع صحبت کند، زیرا قطر نزدیک‌ترین طرف به هیئت تحریرالشام است که اکنون قدرت را در سوریه در دست دارد.
این منابع اظهار کردند: «احتمالا به‌زودی نشست سرانی در بغداد برگزار شود که میزبان کشور‌های بسیاری ازجمله ایران، سوریه، عربستان، مصر، اردن و قطر بر سر یک میز با هدف یکپارچگی دیدگاه‌های سیاسی میان کشورها خواهد بود.»
دولت بغداد از طریق ارتباط دیپلماتیک با همه طرف‌ها، برای ایفای نقش بی‌طرفانه جهت آرامش و جلوگیری از تشدید تنش به‌ویژه از زمان شدت گرفتن جنگ اسرائیل علیه غزه و لبنان و ورود منطقه به درجه جوشش ایفا کرده است.
پیش از این اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، اعلام کرده بود که سودانی اواخر هفته آینده به تهران سفر خواهد کرد. وی افزود: این سفر در چارچوب تلاش برای تداوم رایزنی میان دو کشور به منظور توسعه روابط دوجانبه و تبادل دیدگاه‌ها درباره تحولات جاری در منطقه است.
همچنین برخی شبکه‌های رسانه‌ای عراقی گزارش دادند که پیام محرمانه‌ای از سوی آمریکا به عراق طی چند روز گذشته ارسال شده است که در آن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا به دولت عراق توصیه کرده که از حمایت گروه‌های مسلح و حشد‌الشعبی دست بکشد.
علی‌اکبر اسدی، پژوهشگر مسائل عراق، در خصوص مهم‌ترین اهداف و ابعاد سفر سودانی به ایران گفت: «بحث سوریه امروز یکی از مسائل اساسی منطقه است. صحنه سوریه برای ایران بعد از سقوط نظام بشار اسد تغییر کرد و ایران دیگر در آن کشور حضور ندارد. سوریه به عنوان یک مساله منطقه‌ای در قالب سیاست منطقه‌ای ایران و محور مقاومت برای تهران قلمداد می‌شود.»
وی افزود: «اما برای عراق مساله سوریه مساله همسایگی است؛ زیرا دو کشور مرز‌های طولانی دارند و عراق از شرایط سیاسی و امنیتی این کشور تاثیر می‌پذیرد. امروز هم این نگرانی وجود دارد که مانند سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ عراق با هجمه تروریست‌ها و ناامنی مواجه شود.»
به گفته اسدی، در‌حال‌حاضر دغدغه عراق افزایش هماهنگی و همکاری‌های بین ایران و عراق در خصوص تنش‌ها و ناامنی‌های منطقه‌ای است. با توجه به مساله همسایگی عراق و سوریه، مقامات بغداد تلاش می‌کنند با رهبران سوریه وارد تعامل شوند و با روش‌های تعاملی جلوی شیوع ناامنی و افراط‌گرایی در این کشور را بگیرند.
کارشناس مسائل عراق با بیان اینکه نگرانی‌های ایران متفاوت است، توضیح داد: «نگرانی در رابطه با ایجاد ناامنی در سوریه برای ایران، یک نگرانی مستقیم نیست.»
همچنین اسدی گفت که «با توجه به رویکرد خصمانه هیئت تحریرالشام در قبال ایران، تهران نیز رویکرد صریح‌تری را در مقایسه با عراق در برابر حاکمان جدید سوریه اتخاذ کرده است و خواهان حفظ تمامیت ارضی این کشور، جلوگیری از مداخله بازیگران خارجی، تشکیل حکومت با مشارکت تمامی گروه‌ها و در نظر گرفتن حقوق اقلیت‌ها توسط دولت شده است.»
وی تشریح کرد: «شاید تلاش عراق این است که به نوعی از افزایش تنش‌ها و تخاصمات در سطح منطقه جلوگیری کند و ازجمله سعی دارد ایران و حاکمان جدید سوریه را از ورود به یک روند تخاصمی بازدارد. درواقع عراقی‌ها این موضع‌گیری صریح را نداشتند و بیشتر به دنبال این هستند که در آنجا درگیری شکل نگیرد.»
اسدی در پاسخ به رویکرد بغداد درباره آنچه درخواست آمریکا و اسرائیل برای کاهش نقش‌آفرینی ایران یا گروه‌های مقاومت در عراق خوانده می‌شود، توضیح داد: «این مساله، مساله جدیدی در عراق نیست، یعنی بحث تنش‌ها و درگیری‌های آمریکا با ایران و گروه‌های مقاومت تقریبا از سال ۲۰۱۷ شروع شده و در برخی دوره‌ها کاهش یافته است. به عنوان مثال از زمان روی کار آمدن سودانی تا اکتبر ۲۰۲۳ این تنش‌ها کاهش یافت، اما با افزایش درگیری‌های محور مقاومت با اسرائیل این تنش‌ها هم شدت گرفته است.»
این کارشناس تاکید کرد که تلاش تمام دولت‌های عراقی از سال ۲۰۰۳ به بعد این بود که تا حد ممکن بین ایران و آمریکا میانجی‌گری کنند و تنش‌ها را کاهش دهند، زیرا هر چه تنش‌ها بین ایران و گروه‌های مقاومت با آمریکا افزایش پیدا کند، دولت بغداد در وضعیت دشوارتری قرار می‌گیرد.
اسدی در ادامه توضیح داد: «یکی از محور‌هایی که مقامات عراقی روی آن تاکید داشتند این بود که عراق نمی‌خواهد به میدانی برای تقابل بازیگران خارجی تبدیل شود که مقصود مشخصا ایران و آمریکاست. این در حالی است که در دوره اخیر بعد از سقوط دولت سوریه مواضع مختلفی از سوی تل‌آویو و واشنگتن به منظور کنترل گروه‌های مقاومت عراقی منتشر شد و این مساله بیان شد که آمریکایی‌ها و اسرائیل خواهان انحلال گروه‌های مقاومتی و ادغام آنها در ساختار دولت هستند.»
وی افزود: «اما این خواسته آمریکا و اسرائیل با مخالفت مردم، دولت و مرجعیت شیعی در عراق روبه‌رو شد؛ زیرا حشد الشعبی به یکی از ارکان اصلی امنیتی عراق تبدیل شده و انحلال آن ممکن است که عراق را با یک سری از تهدیدات جدید و جدی روبه‌رو کند.»
کارشناس مسائل منطقه تبیین کرد که دولت عراق با هدف آنکه بتواند فشار‌های آمریکایی‌ها را در این خصوص کاهش دهد، از یک طرف تاکید دارد که حشد الشعبی یک نهاد نظامی امنیتی قانونی است که در پارلمان تایید شده و از طرف دیگر خواستار تعدیل کارکرد این نیرو‌های امنیتی شده است تا بستر بهانه‌های آمریکا و اسرائیل را تاحدی کاهش دهند.
اسدی در نهایت گفت چنین مساله‌ای نیازمند نوعی از هماهنگی دولت عراق با نیرو‌های مقاومت این کشور و جمهوری اسلامی ایران است و به نظر می‌رسد در سفر پیش روی نخست‌وزیر عراق به تهران نیز این موضوع به عنوان یکی از مسائل مهم مورد گفت‌و‌گو قرار خواهد گرفت.
محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، قرار است در روز‌های آینده به تهران سفر کند. منابع عراقی تایید کردند که هدف از این سفر بررسی پرونده تحولات سوریه و موضع عراق در قبال آن و گروه‌های عراقی هم‌پیمان با ایران است.
سخنگوی وزارت خارجه ایران با اشاره به اینکه در این سفر، نخست‌وزیر عراق با مقامات ارشد ایرانی گفت‌و‌گو خواهد کرد، افزود: این سفر در چارچوب ادامه رایزنی بین دو کشور برای توسعه روابط دوجانبه و تبادل نظر در خصوص تحولات کنونی در منطقه صورت می‌گیرد. با‌این‌حال اسماعیل بقایی به جزئیات این سفر اشاره نکرد.
سفر قریب‌الوقوع نخست‌وزیر عراق اولین سفر در نوع خود پس از حوادث اخیر سوریه و تغییر موضع بغداد در قبال این حوادث به شمار می‌آید، چرا که دولت سودانی در آغاز این حوادث موضع سختگیرانه‌ای در قبال آن اتخاذ و به مداخله عراق و عدم سکوت در برابر این تحول اشاره کرد؛ اما پس از سقوط دولت بشار اسد، موضع خود را تغییر داد و تلاش کرد روابط جدیدی با دولت جدید سوریه آغاز و از تحرکات در این کشور خودداری کند.
سودانی بار‌ها نگرانی خود را نسبت به اوضاع سوریه به علت وجود گروه‌های مسلح و عناصر سازمان داعش در آن ابراز کرد. وی همچنین به طور غیرمنتظره به اردن سفر و با عبدالله دوم، پادشاه اردن، دیدار کرد و سپس به عربستان رفت و با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، دیدار و درباره تحولات سوریه و تاثیر آن در منطقه گفت‌و‌گو کرد.
نخست‌وزیر عراق در ادامه هیاتی عالی‌رتبه به ریاست حمید الشطری، رئیس دستگاه اطلاعات عراق، به منظور دیدار با احمد الشرع، فرمانده عملیات نظامی سوریه، به این کشور ارسال کرد. یکی از اعضای کمیسیون روابط خارجی پارلمان عراق تاکید کرد سودانی در سفر به ایران و دیدار با مقامات ایرانی به‌طور ویژه درباره پرونده سوریه و تاثیرات آن در منطقه و نتایج سفر خود به ریاض و امان و سفر الشطری به دمشق در هفته گذشته گفت‌و‌گو خواهد کرد.
این نماینده عراقی که نخواست نامش فاش شود، بیان کرد عراق از موقعیت جغرافیایی برخوردار است که آن را بیش از دیگر کشورها، از جمله ایران یا ترکیه، درگیر پرونده سوریه می‌کند. وی افزود در این بازه زمانی تحرکات سیاسی بسیار مهم هستند و سودانی در تلاش است نقش مثبتی را ایفا کند تا با تمایل جهانی و عربی برای تثبیت وضعیت سوریه و کمک به مرحله انتقالی آن در یک راستا باشد. این مقام عراقی سفر هیاتی از این کشور به دمشق و دیدار با الشرع را مهم توصیف کرد و گفت در این سفر آینده سوریه و روابط آن با کشور‌های منطقه ازجمله ایران بررسی شده است و هیات عراقی دیدگاه‌های به‌دست‌آمده در دمشق را به دولت تهران منتقل خواهد کرد.
وی گفت سودانی با مقامات ایرانی درباره پرونده گروه‌های مقاومت عراقی و ضرورت سازماندهی آنان رایزنی خواهد کرد.
عضو کمیسیون روابط خارجی پارلمان عراق بیان کرد نخست‌وزیر برای دور نگه داشتن عراق از هرگونه بحرانی تلاش زیادی می‌کند و نمی‌خواهد که عراق میدانی برای درگیری و تسویه‌حساب دیگر کشورها باشد. سودانی اعلام کرده بود که قصد دارد فعالیت نمایندگی عراق در دمشق را از سر بگیرد. این اقدامی است که حسن‌نیت عراق را نشان می‌دهد و بر تمایل به ثبات در منطقه و به‌طور مشخص در سوریه تاکید دارد.
دوشنبه گذشته نیز فؤاد حسین وزیر خارجه عراق، و اسعد الشیبانی وزیر خارجه دولت موقت سوریه با یکدیگر تلفنی گفت‌و‌گو کردند. وزارت خارجه عراق در این خصوص اعلام کرد حسین در ابتدای این گفت‌وگوی تلفنی، مسوولیت الشیبانی به عنوان وزیر خارجه سوریه را به وی تبریک گفت. وزرای خارجه عراق و سوریه درباره تحرکات اخیر عناصر داعش در مرز‌های مشترک گفت‌و‌گو و بر اهمیت تقویت همکاری و هماهنگی برای مقابله با این تهدید‌ها تاکید کردند.
