آیت الله منتظری

آیت‌الله منتظری اوایل سال ۶۸ و تنها دو ماه پیش از رحلت امام خمینی از جایگاه قائم مقام رهبری عزل شد. شواهد نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۶۶ تا ۶۸ اتفاقات مختلفی از جمله پرونده سیدمهدی هاشمی و اعدام زندانیان در تابستان ۱۳۶۷ که بعد‌ها فایل صوتی مربوط به آن منتشر شد، اختلاف و فاصله میان آیت‌الله منتظری و امام بیشتر می‌شد. 

کیهان نوشت: خبرگان با رأی خود به طرح شناسایی رهبر آینده، عملاً با طرح تعیین مصداق رهبری نیز موافقت کرده بودند. طرح روز ۲۶ تیرماه، در واقع عمل به مصوّبه شناسایی رهبر بود. با این‌وجود، آیت‌الله خامنه‌ای یک بار دیگر با اشاراتی تاریخی بر ضرورت چنین تصمیمی پای فشردند و بخشی از دلایل انتخاب آیت‌الله منتظری به‌عنوان مصداق را نیزبیان کردند.

اشاره این نوشته به پخش سخنان آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان امام جمعه تهران در نماز جمعه ۴۰ سال قبل (۱۶ مهر ۱۳۶۲) و در حالی است که پشت سر ایشان تصویر آیت‌الله منتظری کنار امام خمینی قرار دارد.

انصاری با اشاره به حادثه عزل آیت‌الله منتظری بیان داشت: مسئله آقای منتظری در چندین ماه و شاید در سه چهار سال قبل از این اتفاقات، ریشه دارد. به نظر من یکی از ویژگی‌ها و شگفتی‌های زندگی و شخصیت حضرت امام این بود که با همه احترامی که به اطرافیان و خانواده خودشان می‌گذاشتند ولی یک استقلال رأی داشتند و این استقلال رأی اجازه هیچگونه نفوذی به شخصیت امام نمی‌داد.

کیهان در انتشار خاطرات مرحوم ری شهری درباره آیت الله شریعتمداری به فصلی رسیده که به اعتراض مرحوم منتظری اشاره دارد.

هم‌زمانی تعطیلی رشته‌هایی مانند شمشیربازی، بوکس و شطرنج با روایتی که حمید فتحی داشته و داستان نامه‌ای که مسئولان سازمان تربیت‌بدنی وقت به دست مقامات بالاتر رسانده‌اند این موضوع را تداعی می‌کند که همگی با همان نظری که آیت‌الله منتظری داشته مشمول ممنوعیت شده‌اند.

اگر امر حکومت دینی را در نظریه اسلامی «امری ذاتی» تلقی کنیم، بدیهی است تمامی ملاحظاتی که درباره شیوه حکومت یا صلاحیت حاکمان و حدود اختیارات حکومت و حاکم مطرح می‌شود، امری درجه دوم خواهد بود.

علی مطهری نایب رییس سابق مجلس شورای اسلامی در توییتی سالگرد درگذشت مرحوم آیت الله حسین‌علی منتظری را گرامی داشت.

امام می‌خواستند مسئولیت این کار را شخصا به عهده بگیرند. به آقای هاشمی و آقای خامنه‌ای هم فرمودند که لازم نیست شما نامه عزل آقای منتظری را ببرید، می‌دهم کس دیگری ببرد، شما هم دیگر برای دیدار با ایشان به قم نروید. آقای هاشمی مجددا از امام خواست لحن نامه را طوری تنظیم کنند که به وجهه حوزوی ایشان لطمه‌ای وارد نشود. امام در پاسخ سخنان تندی فرمودند که بیان آن‌ها را ضروری نمی‌دانم و به جهت رعایت برخی مصالح از ذکر آن‌ها خودداری می‌کنم. جلسه سنگینی بود و در‌حالی‌که همگی مأیوس و نگران بودیم، از خدمت امام مرخص شدیم. صبح روز بعد، آقای شیخ حسن ابراهیمی به من تلفن زد و گفت که بالاخره آقای نوری، آقای منتظری را قانع کرد که نامه‌ای بنویسد و آن را به تهران برد. در نتیجه امام هم از پخش نامه عزل ایشان از صداوسیما صرف‌نظر کردند. ای کاش این حادثه رخ نمی‌داد و گرفتار عوارض اسفناک آن نمی‌شدیم

یک فعال سیاسی اصولگرا بیان کرد: عبدالله نوری نمی‌تواند قشر جوان و جدید جریان اصلاحات را لیدری کند. او یک دوره‌ای در عرصه سیاسی کشور بالا آمد و زود هم تمام شد.

هر چه درباره این رهبری هم حرف بزنیم کم است. ایشان تکیه بر نیرو‌های جوان دارد، اما افراد سالخورده و قدیمی را بکار می‌گیرند و نیرو‌های جوان ما کمتر بکار گرفته می‌شوند و راه همان راه همیشگی است، ولی باید از این‌ها استفاده کرد. ایشان چقدر گفته اند و حرف حق هم هست؛ امکانت کم نداریم، امکاناتی که خدا به ما داده از ذخایر ارزی، از اماکانات زیرزمینی و روزمینی و گنج‌هایی که خدا داده وجود دارد، باید بهره برداری کنیم. ما لب دریا نشسته‌ایم و تشنه می‌میریم. این‌ها هست و استفاده نمی‌کنیم.

محمد هاشمی رفسنجانی می‌گوید: بعد از عزل آقای منتظری، آقای هاشمی خیلی ناراحت بود امام به آقای هاشمی پیشنهاد داده بودند که خبرگان شما را به‌عنوان قائم مقام معرفی کنند، از امام خواهش می‌کرد که چنین کاری نکنند، یعنی کرارا خواهش کرده بودند که چنین کاری نکنند.

آیت‌الله منتظری پس از سپری‌کردن دوران محکومیت، در اردیبهشت ۱۳۴۹ آزاد و راهی قم شد ولی حکومت مایل به حضور او در میان طلاب و علمای حوزه علمیه قم نبود و دوباره او را به زادگاه خود تبعید کرد. او در نجف‌آباد به فعالیت‌های خود ادامه داد و در ضمن ایراد خطبه‌های نمازجمعه و سخنرانی‌های خود از حکومت شاهنشاهی انتقاد می‌کرد.

«تاریخ و ساعت ملاقات آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله منتظری در یک روز و یک ساعت بود؛ دوشنبه‌ها و چهارشنبه ها. وسط زندان اوین چادری زده بودند و اطراف آن نیمکت بود. یک طرف ما می‌نشستیم و طرف دیگر خانوادۀ آقای طالقانی.

برخورد کلی اشتباه بود. اما وقتی آنها به کسانی که در عملیات مرصاد شرکت کرده بودند اعلام وفاداری ‌کردند، مسلماً حق­‌شان اعدام بود. حکم شرعی برای گروهی که به یک کشور مسلمان حمله می‌­کنند و همه آنهایی که حاضرند به حمله‌­وران متعهد بمانند، در زمان امیرالمومنین هم اعدام بود. حتی حضرت‌ علی فرموده‌اند: آنهایی را که توبه نکرده‌اند و در حال فرار هستند بگیرید.

بنا به روایت حسینیان او با اژه‌ای و جواد اکبریان که معاون وزارت اطلاعات بود جلسه‌ای تشکیل می‌دهند، اما به طور جدی کاری انجام نمی‌دهند. یک ماه بعد امام خمینی دوباره ری شهری را احضار می‌کند و از او می‌پرسد که درباره مهدی هاشمی چه کردید. ری شهری هم اطلاعاتی نداشته و می‌گوید در جلسه بعدی در این باره حرف می‌زند.

قائم مقام موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) مستندات جدیدی در خصوص اصالت نامه‌های امام خمینی درباره آیت الله منتظری و نهضت آزادی منتشر کرد.

نهضت آزادی جز در نه ماهی که مهدی بازرگان، نخست وزیر دولت موقت بود، همواره در چهل و هفت سال اخیر، گروه اپوزیسیون حکومت قلمداد شده است. در چهل سال اخیر شماری از اعضای آن زندانی شده اند. پس از بازرگان، ابرهیم یزدی دبیرکلی نهضت آزادی را برعهده داشت. او چند باری نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد که صلاحیتش تائید نگردید. پس از مرگ یزدی محمد توسلی دبیرکل این گروه سیاسی شد.

در این مستند بیش از این به سوابق انقلابی آیت‌الله مصباح‌یزدی اشاره نشده است. اما آیت‌الله حسینعلی منتظری در کتاب خاطرات خود روایتی از فعالیت‌های پیش از انقلاب محمدتقی مصباح‌یزدی دارد که از خطوط عجیب‌وغریب نمایش داده شده در مستند «آن زمستان» رمزگشایی و ابعاد فعالیت انقلابی آیت‌الله را بیان می‌کند.

نکته قبل توجه دیگر که شاید نسبت به باقی مسائل از اهمیت بیشتری برخوردار است، پدیده ساخت مستند زندگی شخصیت‌های برجسته سیاسی است که طی سال‌های اخیر بسیار رواج پیدا کرده و همه آن‌ها با انتقاد‌های فراوانی مواجه شده‌اند