فرارو- ایده SPV (سازوکار ویژه مالی) محصول گردهمایی وزرای خارجه ایران و ۱+۴ در نیویورک بود. درباره این سازوکار گفته می‌شود به صورت تهاتر عمل کند که برخی آن را به مبادله نفت در برابر کالا تعبیر کرده‌اند. درباره SPV به جز کلیاتی که در رسانه‌ها مطرح شده، جزئیاتی اطلاع‌رسانی نشده است. اروپایی‌ها می‌گفتند SPV (سازوکار ویژه اروپا) تا قبل از ۱۳ آبان اعلام می‌شود. مقامات اروپایی اعلام کرده‌اند که این سازوکار به شکلی طراحی شده است که علاوه بر اروپا، کشور‌ها و شرکت‌های خارجی از اتحادیه اروپا هم بتوانند برای نقل و انتقال خود از آن استفاده کنند. با وجود آنکه از اجرایی شدن تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران یک هفته می‌گذرد، اما این سازوکار هنوز عملیاتی نشده است که البته همین تاخیر با انتقاداتی در داخل ایران نیز رو به رو شده است.
پیش‌تر برخی سازوکار ویژه مالی اروپا را راهی برای استقلال اروپا از آمریکا عنوان کرده بودند. فدریکا موگرینی در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و در پاسخ به این پرسش که آیا این سازوکار چالشی جدی برای دلار آمریکا به شمار می‌رود، گفته بود: «هنوز در مرحله آغازین کار (ابتکار عمل) هستیم، اما این [فرض]می‌تواند نتیجه چنین طرحی باشد. آنچه درباره آن مطمئن هستیم، این است که این سازوکار ایالات متحده و سایر جهانیان را از میزان استقلال مالی ما شگفت زده خواهد کرد.»
خرازی: باید با رویکردی امنیتی به سازوکار اروپا نگاه کرد
کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران که در اتریش به سر می‌برد از روند کند سازوکار اتحادیه اروپا در برابر آمریکا ابراز تاسف کرده و گفته: «باید به این اقدام اروپا با رویکردی استراتژیک و امنیتی نگاه کرد که در صورت عدم تحقق آن مشکلاتی پدید خواهد آمد که ضرر و زیان‌های فراوانی را در پی خواهد داشت و در درجه اول منطقه خاورمیانه و اروپا و سپس جهان خسارت خواهند دید.»
خرازی ادامه داده: «باتوجه به پایان یافتن جنگ سرد و تلقی آمریکا از اروپا به عنوان یک رقیب، آنطورکه ترامپ در مصاحبه‌ای از اروپا به عنوان دشمن نام برد، منافع و امنیت اروپا برای حاکمیت امروز آمریکا امری بی معنی و یا حداقل در اولویت نیست؛ لذا حوادثی که در خاورمیانه می‌گذرد و پیامد‌های آینده آن که بی‌شک بر اروپا نیز تأثیرات امنیتی خواهد داشت، آمریکا را متأثر نمی‌سازد، بلکه از آن در جهت منافع خود سوء‌استفاده می‌کند.»
شکست برجام موجب بی‌اعتباری اروپاست
او همچنین گفته: «مسلماً توافق هسته‌ای با ایران بدون همکاری اروپا صورت نمی‌گرفت. در واقع شکست این توافق موجب بی اعتباری اروپاست. حاکمیت امروز آمریکا نمی‌خواهد دیگران در حل و فصل مسائل منطقه‌ای و جهانی نقش داشته باشند، زیرا برای قدرتی که یکجانبه گرایی را دنبال می‌کند مشارکت معنایی نخواهد داشت. امروز تمام تحرکات سیاسی و اقتصادی آمریکا در راستای تحقق یکجانبه گرایی است در این راستا یکی از اهداف آمریکا تضعیف اتحادیه اروپایی است.»
وزارت‌خارجه کشورمان نیز هفته گذشته مقطع فعلی را آزمون بزرگی برای اروپا می‌داند. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت‌خارجه می‌گوید: اروپا تمام تلاش خود را به لحاظ سیاسی در دوران گذشته درباره برجام و در مواجهه با یکجانبه‌گرایی آمریکا و عدم تمکین آن به معاهدات و تفاهمات بین‌المللی نشان داده و این اراده سیاسی برای ما کاملا محسوس است. او افزود: اروپا در بعد اقتصادی سعی کرده تلاشش را انجام دهد. البته توقعات ما در جای خود مطرح بوده و به دنبال این بودیم که ضمانت‌های لازم را برای این همکاری‌ها دریافت کنیم. این آزمونی برای اروپاست که چگونه می‌تواند استقلال اروپا را به خودش برگرداند و به‌عنوان یک واحد مستقل در جامعه جهانی اقدام کند.
موگرینی: تلاش‌مان را برای SPV تشدید کرده ایم
البته فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بعد از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه تهران در بیانیه مشترکی با وزیران خارجه و دارایی فرانسه، بریتانیا و آلمان منتشر شد، اعلام کرد: اتحادیه اروپا تلاش‌های خود برای ایجاد سازوکار مالی جدید با ایران را در هفته‌های اخیر تشدید کرده است. در این بیانیه آمده است که اتحادیه اروپا «اراده جمعی خلل ناپذیری» برای تکمیل سازوکار مالی دارد و در این‌باره با چین و روسیه نیز همکاری دارد. همچنین باوجود شایعاتی مبنی بر اینکه کسی تمایل به میزبانی مکانیزم تجارت با ایران را به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا ندارد، منابع آگاه اعلام کردند فرانسه یا آلمان به عنوان عملی‌ترین گزینه‌های این میزبانی شناخته و در این مورد پیش قدم شده اند.
سوئیفت دسترسی چند بانک ایران به این شبکه را قطع کرد
در این میان جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی (سوئیفت) دوشنبه هفته گذشته اعلام کرد که دسترسی برخی بانک‌های نامشخص ایرانی به این شبکه مالی را به علت آنچه که «ثبات و تمامیت سیستم مالی جهانی» عنوان کرد، قطع کرده است. سوئیفت با وجود آنکه قطع دسترسی این بانک‌ها را به این شبکه قابل تاسف خوانده، اما گفته «این اقدام را جهت ثبات و تمامیت سیستم مالی جهانی انجام داده است.» گاتفرید برنتلی، مدیرعامل شرکت سوئیفت بلژیک هم در کنفرانسی در پاریس اعلام کرد: دسترسی این بانک‌ها به سوئیفت آخر هفته میلادی (امروز و فردا) محدود خواهد شد.
این اقدام نیز با واکنش اروپا رو به رو شد. ماجا کوسیجانسیک، سخنگوی فدریکا موگرینی هم از اقدام سوئیفت مبنی بر تعلیق بانک‌های ایرانی از دسترسی به این شبکه ابراز تاسف کرد. وی در این رابطه گفت: ما از تصمیم سوئیفت آگاه شدیم. این تصمیم جای تاسف دارد؛ چراکه ممکن است بر تمامیت سیستم بین‌المللی مالی تاثیر بگذارد. ما – اتحادیه اروپا – به خاطر امنیت خودمان به حمایت از برنامه هسته‌ای ایران یا همان برجام متعهد می‌مانیم و تلاش خواهیم کرد تا منافعی که از این توافق حاصل می‌شود را حفظ کنیم.
SPV دیر و زود دارد، اما سوخت و سوز ندارد
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان گفته عملیاتی شدن سازوکار مالی دیر و زود دارد، اما سوخت و سوز ندارد. او در برنامه تلویزیونی تیتر امشب، مواضع سیاسی اروپا را مثبت خواند. او گفت: اروپایی‌ها به صراحت از ایستادگی‌شان مقابل آمریکا صحبت کرده‌اند. در رایزنی‌ها و جلسات مشترک و سخنرانی‌ها و موضع‌گیری‌ها این مطلب به خوبی دیده می‌شود. آن‌ها تاکید کردند حفظ برجام منوط به تامین خواسته‌های ایران است و در آخرین بیانیه خود در نیویورک یک قدم جلوتر آمدند و گفتند که سازوکار ویژه مالی را ایجاد خواهند کرد. این سازوکار دریافت‌ها و پرداخت‌های ایران و اروپا را انجام می‌دهد بدون آنکه با سیستم مالی آمریکا سروکار داشته باشد. همچنین در مرحله بعد کشور‌های ثالث می‌توانند از این سازوکار استفاده کنند.
او درباره طول کشیدن این سازوکار ویژه توضیح داد: ما انتظار داشتیم زودتر به سرانجام برسد و در حال حاضر مراحل پایانی را طی می‌کند. به نظر، مسائل عدیده حقوقی و سیاسی دارد؛ از جمله اینکه باید در اتحادیه اروپا ثبت شود. وی افزود: ممکن است عملیاتی شدن سازوکار مالی مدتی دیگر طول بکشد، اما مطمئن هستیم که این سازوکار عملی می‌شود.
عراقچی: سیطره دلار بر نهاد‌های اروپا دلیل تاخیر سازوکار ویژه است
عباس عراقچی در گفتگوی روز گذشته خود با باشگاه خبرنگاران نیز گفته: چهارشنبه ۱۶ آبان ماه کارشناسان ما در وین با کارشناسان سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان و اتحادیه اروپا جلسه داشتند. این رایزنی‌ها در ادامه جلساتی است که در گذشته داشتیم و در این نشست ابعاد مختلف این سازوکار (SPV) بررسی شد. عراقچی با بیان اینکه لازم است سازوکار مشابه SPV در ایران هم فراهم شود تا بتواند با اروپایی تعامل داشته باشیم، افزود: سازوکار ویژه مالی اروپا از نظر فنی، مالی و حقوق جزئیاتی دارد که رسیدن به آن‌ها زمان بر است.
معاون وزیر خارجه گفت: امیدوار هستیم در آینده بسیار نزدیک این سازوکار اعلام و در اروپا رسما ثبت شود و بعد از آن به تدریج عملیاتی خواهد شد، البته اینکه اروپایی‌ها بسیار آهسته‌تر از تصور ما حرکت کردند یک واقعیت است، همچنین اینکه مواضع سیاسی آن‌ها بسیار خوب بوده هم یک واقعیت است و موضوع دیگر به این باز می‌گردد که هنوز به راهکار‌های عملیاتی نرسیده اند و انتظارات ما را برآورده نکرده اند. عراقچی خاطرنشان کرد: متاسفانه به دلیل سیطره‌ای که دلار و سیستم مالی آمریکا برنهاد‌های اروپایی دارد، ایجاد مکانیزمی که با این سیطره دلار سروکار نداشته باشد و آمریکایی‌ها نتوانند آنرا در چمبره تحریم‌های خود قرار بدهند کار آسانی نیست، با این حال بر روی آن کار می‌کنند.
لبنان که باید قربان‌صدقه ما برود در کشورش را به روی هواپیمای ایران می‌بندد
علی خرم، کارشناس مسائل بین‌الملل نیز مباحث تکنیکی را دلیل تاخیر در عملیاتی شدن سازوکار ویژه اتحادیه اروپا می‌داند. او به فرارو می‌گوید: این نخستین بار است که اروپایی‌ها چنین ساز و کاری ایجاد می‌کنند به همین خاطر باید درباره آن دقیق فکر کنند و آن را در عمل به گونه‌ای پیاده کنند که ایرادی متوجه آن نباشد.
این کارشناس مسائل بین الملل عامل دوم تاخیر در فعالیت SPV را نگرانی‌های اروپا می‌داند و می‌گوید: همه کشور‌هایی که قرار بود به ایران کمک کنند جا زدند. لبنان که باید قربان صدقه ما برود یا پاکستان با آن همه رفاقت و روابط استراتژیک در کشور خود را به روی هواپیمای ایران می‌بندند. طبیعتا در چنین شرایطی کشور‌های اروپایی هم نگرانی این را دارند که فردی مثل ترامپ به آن‌ها صدمه بزند. نزدیک سه هفته است که می‌خواهند دفتر SPV را در کشور‌های اروپایی برپا کنند، اما هیچ یک از این کشور‌ها جرات این کار را ندارند. با این حال کشور‌های اروپایی مایلند که نه فقط برای ایران بلکه برای آنکه یکبار برای همیشه بتوانند از زیر یوغ آمریکا بیرون بیایند که همه چیز‌شان متصل به آمریکا نباشد دست به این آزمایش بزنند.
SPV در آینده می‌تواند جایگزین سوئیفت شود
نماینده پیشین ایران در مقر اروپایی سازمان ملل می‌گوید:SPV اولین آزمایش اروپا برای ایران است به همین خاطر معلوم نیست چقدر با موفقیت همراه باشد. البته اگر این سازوکار موفق نشود هم اروپا آن را در آینده دنبال می‌کند. در حال حاضر ۹۰ درصد تجارت جهانی با دلار انجام می‌شود و تا زمانی هم که این سیطره وجود دارد آمریکا می‌تواند بابت هر معامله‌ای جلوی کشور‌های طرف معامله را بگیرد. اگر اتحادیه اروپا بتواند ساز و کاری بر مبنای یورو پیدا کند هم برای ایران و هم برای اروپایی‌ها سود خواهد داشت.
خرم ادامه می‌دهد: سازوکار مالی اتحادیه اروپا نفت در برابر کالا نیست. در این سازوکار پول تبادل می‌شود. سازوکار ویژه مالی به این صورت عمل می‌کند که هرکشوری که از ایران خرید می‌کند، پول خرید خود را به حساب ایران واریز می‌کند و اگر ایران بخواهد از کشوری خرید کند پول خود را پول خود را به حساب آن کشور منتقل می‌کند. در واقع SPV مثل حساب جاری ایران در اروپا می‌ماند که دسته چک آن در دست ایران است و ایران هر زمان بخواهد خرید کند چک می‌کشد و خرید می‌کند.
نماینده پیشین ایران در مقر اروپایی سازمان ملل در پایان می‌گوید: اروپا SPV را فعلا به صورت یک حساب در گردش آزمایش می‌کند. یعنی به جای سوئیفت که هر نوع معامله بین المللی را در لحظه انجام می‌دهد. اما اگر این ساز و کار به نتیجه برسد می‌تواند جایگزین سوئیفت شود.
آره تو راست میگی ، ما هم نادون...