فرارو- مقامات بلندپایه ایران با هدف تبیین مواضع این کشور و همچنین کاهش تبعات حمله اخیر به تاسیسات نفتی عربستان، راهی نیویورک شدند. رئیس‌جمهور ایران ابتکاری برای صلح در خلیج فارس به سازمان ملل با خود برد، اما فضای تنش‌آلود فعلی ممکن است چشم انداز موفقیت طرح صلح ایران را محدود کند.
به گزارش فرارو، فعالیت‌های هفتاد و چهارمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل با حضور بیش از ۱۵۰ تن از رهبران جهانی آغاز شد. مقامات بلندپایه ایران و آمریکا در این نشست حضور خواهند داشت. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، روز دوشنبه، در حالی برای حضور در این نشست عازم نیویورک شد، که تنش‌ها میان ایران و آمریکا در اثر حمله ۱۴ سپتامبر به تاسیسات نفتی عربستان، به شدت افزایش یافته است. آمریکا و عربستان، هر دو ایران را مسئول این حمله دانستند، ولی ایران هرگونه دست داشتن در این حمله را رد کرد.
تا قبل از حمله به تاسیسات نفتی عربستان، گمانه‌هایی درباره احتمال دیدار روسای جمهور ایران و آمریکا در سازمان ملل و آغاز گفتگو‌های این دو کشور مطرح شده بود. اما حمله یادشده، به یکباره فضا را متشنج کرد. هر چند که هنوز هم احتمال دیدار وجود دارد، اما به گفته ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، دیگر دیدار حسن روحانی و دونالد ترامپ، اولویت یا «موضوع شماره یک» نیست.
آمریکا در جستجوی اجماع‌سازی
در حالی که مقامات جمهوری اسلامی ایران قصد دارند در نیویورک ابتکاری در زمینه صلح در خلیج فارس ارائه دهند، دولت آمریکا با جدیت دنبال همراه کردن سایر کشور‌ها علیه ایران است. در آستانه آغاز نشست مجمع عمومی، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، ابراز امیدواری کرد که سازمان ملل، علیه ایران موضع نیرومندی اتخاذ کند. پمپئو به شبکه ای بی سی نیوز گفت: «کل هفته در سازمان ملل خواهیم بود تا درباره این (ایران) صحبت کنیم. امیدواریم که سازمان ملل موضع نیرومندی اتخاذ کند. چرا که دقیقا برای همین طراحی شده است. یعنی زمانی که یک کشور به کشور دیگر حمله می‌کند.»
رفتار آمریکا در زمینه صدور روادید برای هئیت ایرانی، نشان می‌دهد که این کشور تمایلی به حضور فعال ایران در نیویورک ندارد. آمریکا با تاخیر ویزای محدودی به مقامات ایران داد. دولت آمریکا برای معاونین دفتر رییس جمهوری و نهاد ریاست جمهوری که از لحاظ عددی در کمترین تعداد ممکن بوده اند، ویزا صادر نکرده و کل تیم رسانه‌ای روحانی هم به علت صادر نشدن ویزا برای آنها نمی‌توانند رئیس جمهور را همراهی کنند. مدت ویزای روحانی در سفر به نیویورک محدود بوده و محدوده تردد هم بین محل اقامت رئیس جمهور و مقر سازمان ملل و نمایندگی جمهوری اسلامی است. علاوه بر این، دولت آمریکا طی یک نامه پیوست به روادید محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، به روشنی مشخص کردند که او واجد شرایط دریافت روادید نبوده، اما این کار را بر اساس چشم‌پوشی انجام داده‌اند.
دونالد ترامپ نیز که قبلا نسبت به دیدار با روحانی ابراز تمایل می‌کرد، گفته است برای دیدار با رئیس‌جمهور ایران هیچ برنامه‌ای ندارد. هر چند که آمادگی خود را برای شنیدن طرح صلح روحانی اعلام کرده است. ولی با توجه به اوج‌گیری تنش‌ها پس از حمله به تاسیسات نفی عربستان، بعید است که میان ایران و آمریکا تحول مثبتی در سازمان ملل رخ دهد. البته احتمال حصول دیدار اتفاقی یا غیراتفاقی میان روحانی و ترامپ وجود دارد، اما حتی اگر چنین دیداری هم صورت گیرد، نتایجی فراتر از چندتا عکس مشترک نخواهد داشت.
آشفتگی اروپا
حمله به تاسیسات شرکت نفتی آرامکو، نه تنها مناسبات ایران و آمریکا را تنش‌آلود کرد بلکه انسجام دیپلماتیک اروپا در موضوع ایران را هم آشفته کرد. فرانسوی‌ها که تا همین چند هفته پیش بر دیدار روحانی و ترامپ در سازمان ملل حساب کرده بودند، الان می‌گویند چنین دیداری، در اولویت اصلی آنها نیست. بلکه اولویت‌شان، پیدا کردن یک مسیر تنش‌زدایی با بازیگران متفاوت است. ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، که به تازگی با همتای ایرانی‌اش در نیویورک دیدار کرده است، به خبرنگاران گفت: «دیدار میان پرزیدنت ترامپ و پرزیدنت روحانی، موضوع شماره یک نیست. موضوع اولویت، این است که آیا می‌توانیم یک مسیر تنش‌زدایی را مجددا با بازیگران متفاوت آغاز کنیم یا خیر.»
در ماه‌های اخیر، فرانسه تلاش‌هایی زیادی برای نزدیک‌سازی دیدگاه‌های ایران و آمریکا انجام داد، اما این تلاش‌ها تا به حال به نتیجه نرسیده است. رئیس‌جمهور فرانسه چند بار مقامات دولتش را به ایران و آمریکا اعزام کرد و با روسای جمهور این دو کشور هم چندین بار تلفنی گفتگو کرد. این تلاش‌ها در نشست اخیر سران گروه هفت در گردشگاه بیاریتس فرانسه به اوج رسید. زمانی که ایمانوئل ماکرون، پس از گفتگو با ترامپ و روحانی، ابراز امیدواری کرد که روسای جمهور ایران و آمریکا در «هفته‌های آینده» دیدار کنند. در حال حاضر فرانسوی‌ها ایده دیدار روحانی و ترامپ را کنار گذاشته‌اند و تمرکزشان را بر جلوگیری از تشدید بیشتر تنش‌ها گذاشته‌اند.
اما ظاهرا فرانسوی‌ها در این مسیر تنها هستند. آلمان، مدت‌هاست که سکوت کرده و موضع خاصی درباره نجات برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا بیان نمی‌کند. بریتانیا نیز روز به روز به سمت آمریکا متمایل می‌شود. بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا، قرار است روز سه شنبه با روحانی در نیویورک دیدار کند. اما یک روز قبل از این دیدار، جانسون، ایران را مسئول حمله به تاسیسات نفتی عربستان دانست و اعلام کرد کشورش با آمریکا و دیگر کشور‌های اروپایی درباره یک پاسخ مشترک به ایران کار می‌کند.
گفتنی است که بامداد شنبه ۱۴ سپتامبر، تاسیسات نفتی شرق عربستان، مورد حمله موشکی و پهپادی قرار گرفت. اندکی بعد حوثی‌های یمن، مسئولیت این حمله را به عهده گرفتند. اما عربستان و آمریکا، ایران را مسئول این حمله معرفی کردند. عادل الجبیر، وزیر مشاور عربستان در امور خارجی، اخیرا گفته است اگر ثابت شود که ایران عامل این حمله بوده است، عربستان این امر را یک اقدام جنگی تلقی خواهد کرد.
محمدجواد ظریف از تمایل مشروط روحانی برای دیدار با ترامپ خبر داده است.
امکان موفقیت طرح صلح روحانی چقدر است؟
در بحبوحه اتهامزنیها علیه ایران، رئیس جمهور روحانی عازم نیویورک شد. وی ظاهرا، برای کاستن از فضای ضدایرانی در جامعه بین المللی، ابتکاری تحت عنوان «صلح هرمز» با خود به نیویورک برده است. جزئیات این طرح هنوز معلوم نیست، اما ممکن است شامل دیدار با ترامپ هم بشود. ظریف، در نیویورک به رسانه‌های خارجی گفته است روحانی مایل است با ترامپ دیدار کند به شرطی که آمریکا تحریم‌های ایران را بردارد. در همین رابطه، کریستیان امان پور، مجری سی ان ان، از قول ظریف مدعی شد که وزیر خارجه ایران گفته است ایران حاضر است در ازای رفع تحریم‌ها، نظارت دائمی بر تاسیسات هسته‌ای خود را بپذیرد.
در شرایط تنش آلود فعلی بعید است که روحانی و ترامپ دیدار کنند. چرا که اولا، امکان تحقق شرط ایران مبنی بر رفع تحریم‌ها، قبل از رسیدن به توافق، بسیار اندک است. آمریکا معتقد است که تحریم‌هایش اثرگذار هستند و در نهایت ایران را به پذیرش خواستههای کاخ سفید مجبور خواهند کرد. بنابراین، لزومی نمی‌بینند که این اهرم را از بین ببرند. از این گذشته، پمپئو ظاهرا امیدوار است که این تحریم‌ها موجب ناآرامی در داخل ایران شوند. او اخیرا گفت: «ما در آغاز کارزار تحریم‌ها هستیم، نه در میانه یا در پایان آن. امسال اقتصاد ایران چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کوچکتر خواهد شد. رژیم (ایران) می‌داند که مردم‌شان این را تحمل نخواهند کرد.»
ثانیا، در حال حاضر، مسئله گفتگو‌های هسته‌ای ایران به دلیل ماجرای آرامکو به حاشیه رفته است. در پی این حمله، آمریکا تلاش کرد کارت صلح‌طلبی را بازی کند و ایران را به عنوان یک کشور بی‌ثبات‌کننده به جامعه جهانی معرفی کند. محکومیت حملات آرامکو توسط ده‌ها کشور، به عربستان و آمریکا فرصتی داد تا نشست مجمع عمومی را به صحنه سیاه‌نمایی علیه ایران تبدیل کنند.
افزون بر این، حتی فرانسه که برای گفتگو‌های ایران و آمریکا وساطت می‌کرد، در حال حاضر بر پاسخ دادن به ایران در ماجرای آرامکو متمرکز شده است. وزیر خارجه این کشور، حمله مزبور را «لحظه خطرناکی برای جهان» توصیف کرد که در زمانی اتفاق افتاد که فرانسوی‌ها فکر می‌کردند فرصتی برای گفتگو‌ها وجود دارد.
ممنونم از نویسنده مقاله.