فرارو- تهران در واکنش به تلاش‌های مصرانه کاخ سفید برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران اقداماتی انجام داده که می‌توان آنها را به چند مرحله تقسیم کرد.
به گزارش فرارو، در آستانه سالگرد خروج یکجانبه آمریکا از برجام، تنش‌ها میان تهران و واشنگتن بر سر رفع یا تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران بالا گرفته است. دولت آمریکا در حالی برای تمدید این تحریم‌ها تلاش می‌کند که تحریم‌های یادشده باید طبق مفاد برجام رفع شوند. آمریکا چند سال پیش از برجام خارج شده و تمام تحریم‌های خود را علیه ایران بازگردانده است. با این حال، طرحی حقوقی تهیه کرده که بر مبنای آن آمریکا ممکن است تحریم‌های تسلیحاتی را تمدید کند.
طرح مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران متضمن دو بخش است. در بخش اول آمریکا، قطعنامه‌ای با موضوع تمدید تحریم‌های تسلیحاتی تهیه و به شورای امنیت ارائه می‌دهد. متن پیش‌نویس این قطعنامه تدوین شده و حتی به اطلاع اروپایی‌ها و برخی کشور‌های منطقه‌ای رسیده است. مقامات آمریکایی پیش بینی می‌کنند این قطعنامه از سوی روسیه وتو شود. همچنین، چین به طور علنی یا غیرعلنی با آن مخالفت خواهد کرد. از این رو، وزارت خارجه آمریکا در بخش دوم طرح خود، استدلالی برای ادعای عضویت در برجام آماده کرده است. این وزارتخانه، به کمک وکلای خود، استدلالی حقوقی تدوین کرده که بر مبنای آن آمریکا با هدف فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» در برجام، ادعا خواهد کرد که هنوز یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام است.
دولت آمریکا با جدیت طرح خود را دنبال می‌کند و در این امر از حمایت فراحزبی برخوردار است. روز دوشنبه، ۳۸۴ تن از نمایندگان مجلس آمریکا در نامه‌ای به پمپئو، از وزارت خارجه آمریکا خواستند که برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران اقدام کند. این نامه، توسط اکثر نمایندگان جمهوریخواه و دمکرات امضا شده است. بر همین اساس می‌توان گفت که ایده تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، فقط متعلق به دونالد ترامپ یا پمپئو نیست. بلکه از حمایت کل هیئت حاکمه آمریکا برخوردار است.
برنامه ایران برای مقابله با طرح آمریکا
ایران به این طرح واکنش نشان داده و آن را محکوم کرده است. اظهارات مقامات و دیپلمات‌های ایران نشان می‌دهد که بحث تحریم‌های تسلیحاتی را بسیار جدی گرفته اند. سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در پاسخ به سوالی درباره طرح آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی و اینکه اگر پرونده ایران به شورای امنیت برود، پاسخ ایران چه خواهد بود، گفت: «امیدواریم کار به آنجا‌ها نکشد و احساس می‌کنیم شاید نکشد، ولی اگر به فرض محال رخ دهد، پاسخ جمهوری اسلامی ایران به این اقدام و حرکت، مقتضی و قاطع خواهد بود.»
اما این پاسخ چه خواهد بود؟ موسوی از ارائه جزئیاتی در این زمینه خودداری کرد و گفت: «اجازه دهید در اگر ننشینیم و ببینیم شرایط به چه سمتی می‌رود. اگر رخ داد شاهد خواهید بود که ایران چه پاسخی خواهد داد.»
با این حال، از مجموع اظهارات مقامات و دیپلمات‌های ایران می‌توان فعلا دو مرحله از طرح این کشور را شناسایی کرد، اما به احتمال زیاد واکنش ایران به این دو مرحله محدود نخواهد بود.
بیشتر بخوانید:
مرحله اول شامل رایزنی با سایر اعضای برجام و بررسی زمینه‌های حقوقی طرح آمریکاست. این مرحله هم اکنون در جریان است. اندکی بعد از انتشار جزئیات طرح برجامی آمریکا، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، با همتای روسی اش، سرگئی لاوروف، در این خصوص گفتگو‌هایی انجام داد. وزارت خارجه در بیانیه‌ای، با بیان اینکه طرح تازه آمریکا «متوهمانه» است، اعلام کرد ظریف و لاوروف، درباره این طرح «رایزنی و آن را مردود و غیر عملی ارزیابی کردند.»
مقامات روسیه ارزیابی مشابهی از این طرح دارند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین المللی در وین، به تازگی در توئیتی تلاش‌های آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی از طریق فعال سازی مکانیسم ماشه را یک «شوخی زشت» دانست.
مرحله اول تلاش‌های ایران برای مقابله با طرح برجامی آمریکا، متضمن رایزنی و گفتگو با سایر طرف‌های برجام با هدف حفظ این توافق و جلوگیری از تمدید تحریم‌های تسلیحاتی است. این رایزنی‌ها بیشتر متوجه روسیه و تا اندازه‌ای چین است. اما ظاهرا، اروپا از همان اول، خودش را از این بحث کنار کشیده و به نحو مبهمی از آمریکا جانبداری کرده است. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اخیرا گفته است که آمریکا عضو برجام نیست، ولی میتواند به عنوان یکی از اعضای سازمان ملل خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران شود.
با این حال، بورل مشخص نکرده است که آمریکا از چه طریقی میتواند خواستار تمدید تحریم‌های ایران شود؛ آیا آمریکا میتواند صرفا از طریق ارائه یک قطعنامه جدید خواستار تمدید تحریم‌ها شود یا اینکه آمریکا میتواند به عنوان عضو شورای امنیت و قطعنامه ۲۲۳۱ این کار را انجام دهد؟ اگر آمریکا از هر کدام از این روش‌ها استفاده کرد اروپا چه موضعی خواهد داشت؟ بورل با بیان اینکه در متن قطعنامه ۲۲۳۱ تصریح شده که تحریم‌های تسلیحاتی ایران پنج سال بعد از روز اجرای برجام رفع خواهند شد، مدعی شد هر کدام از اعضای شورای امنیت می‌توانند به این شورا مراجعه کرده و خواستار رویه دیگری شوند. بورل در اظهاراتی مبهم افزود: «بعد از آن باید ببینیم شورای امنیت چه تصمیمی خواهد گرفت.»
ظاهرا بر اساس همین ابهامات، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، چند روز پیش در توئیتی به اروپا هشدار داد. او نوشت اروپا باید مشخص کند که کدام سو ایستاده است: «"حفظ آبرو و تقویت چندجانبه گرایی" یا "پذیریش مجدد تحقیر و کمک به یکجانبه گرایی"»
سرنوشت برجام به رفع یا تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران گره خورده است.
به هر حال، ایران رایزنی با اعضای برجام را ادامه می‌دهد. موسوی با تاکید بر ادامه این رایزنی‌ها، گفته آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران موفق نخواهد بود. اما اگر این رایزنی‌ها به نتیجه نرسد یا اینکه آمریکا ادعای عضویت در برجام یا قطعنامه ۲۲۳۱ را با جدیت مطرح کند، مرحله دوم برنامه ایران برای مقابله با طرح برجامی آمریکا، خواه ناخواه فرا می‌رسد. مرحله‌ای که به گفته شمخانی، شامل «مرگ ابدی» برجام خواهد بود. شمخانی توئیت کرد: «پیکر کم جان برجام با دور زدن قطعنامه ۲۲۳۱ و تداوم غیرقانونی تحریم تسلیحاتی ایران به مرگ ابدی خواهد رفت.»
اما مرگ برجام تازه آغاز راه است. در صورتی که آمریکا موفق به تمدید تحریم تسلیحاتی یا فعال سازی مکانیسم ماشه شود، روابط ایران و آمریکا در یک برهه بسیار حساس وارد مرحله جدیدی خواهد بود. طبق مفاد برجام، موعد رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران حدودا یک هفته قبل انتخابات ریاست جمهوری آمریکا فرا می‌رسد. چنانچه برجام یک هفته قبل از انتخابات آمریکا فروبپاشد، ایران چه تصمیمی خواهد گرفت؟
به این زودی نمی‌توان به این پرسش پاسخ داد. احتمالا، ایران قبل از هرگونه تصمیم گیری یک هفته دیگر صبر کند و سپس تصمیماتی بگیرد. هیچ احتمالی بعید نخواهد بود. از یک سو، ایران ممکن است از ان پی تی خارج شود و در همکاری با آژانس تجدید نظر کند و از سوی دیگر، این احتمال وجود دارد که متناسب با شرایط سیاسی جدید آمریکا بعد از انتخابات، ایران ابتکار دیپلماتیک جدیدی برای حل و فصل مشکلات از طریق گفتگو‌ها آغاز کند. به هر حال، باید منتظر ماند و دید که آیا برجام از پیچ تند تحریم‌های تسلیحاتی جان سالم به در می‌برد یا اینکه به طور کامل نابود خواهد شد.
