داکسی سایکلین چیست و چه کاربرد‌هایی دارد؟

فرارو- اغلب افراد داروی داکسی سایکلین را به واسطه درمان عوارض پوستی همچون جوش و آکنه می‌شناسند و شاید اغلب این تصور وجود دارد که این دارو مربوط به بیماری‌های پوستی است، اما باید خاطرنشان کرد که داکسی سایکلین یک داروی ضد باکتری بسیار رایج است که در درمان بسیاری از بیماری‌های عفونی کاربرد دارد. درواقع یکی از دارو‌های پر استفاده‌ای که پزشکان در درمان بیماری‌های عفونی آن را تجویز می‌کنند، داروی داکسی سایکلین است. اما داکسی سایکلین دقیقاً چه نوع دارویی است و برای درمان چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟ عوارض این دارو چیست و در هنگام مصرف آن به چه نکاتی باید توجه داشت؟ با ما همراه شوید تا پاسخ این سوالات را در این مقاله بیابید.

داکسی سایکلین (Doxycycline) نوعی آنتی بیوتیک از دسته «تتراسایکلین ها» است که با جلوگیری از ساختن پروتئین باکتریایی، رشد این پروتئین را متوقف کرده و عفونت موجود در بدن را درمان می‌کند. این دارو برای درمان بسیاری از عفونت‌های باکتریایی – اعم از آکنه، عفونت‌های مجاری ادراری، عفونت‌های روده، عفونت‌های چشم، سوزاک، کلامیدیا، پریودنتیت و ... – استفاده می‌شود. داکسی سایکلین همچنین برای درمان لکه، برآمدگی‌های ناشی از صدمه و سایر موارد نیز به کار می‌رود. برخی از انواع این دارو، برای درمان مالاریا، سیاه‌زخم و یا درمان عفونت‌هایی که توسط کنه‌ها، شپش‌ها و کرم‌های ریز معروف به میت ایجاد شده، استفاده می‌گردد. داکسی سایکلین کاربرد ضد باکتریایی دارد بنابراین نمی‌توان از آن برای درمان بیماری‌های ویروسی همچون آنفولانزا استفاده کرد چرا که اثر بر درمان چنین بیماری‌هایی ندارد.

 

داکسی سیکلین به دو روش وارد سلول باکتری می‌شود. یکی به روش انتشار و دیگری به روش انتقال فعال در نتیجه غلظت تتراسیکلین در باکتری‌های حساس در درون سلول بسیار بیشتر از غلظت دارو در محیط خارج سلول است. پس از ورود داکسی سیکلین به درون سلول باکتری٬ بصورت برگشت پذیر به گیرنده‌های سلولی روی واحد فرعی ۳۰ s ریبوزوم باکتری متصل می‌شود و مانع از اتصال tRNA به محل پذیرش کمپلکس ریبوزوم mRNA می‌شود. نتیجه این فرایند وقفه سنتز پروتئین در طیف وسیعی از باکتری‌ها می‌باشد. عدم جذب انتخابی تتراسیکلین‌ها در پستانداران دلیل اصلی بی اثر بودن این دارو در وقفه پروتئین در انسان است.

از داروی داکسی سایکلین می‌توان در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها و عوارض استفاده کرد. بیماری‌ها و عوارضی که با این دارو درمان می‌شوند را می‌توان براساس دسته بندی زیر معرفی کرد:

۱. بیماری‌های منتقل شونده از راه جنسی: این بیماری‌ها شامل؛ کلامیدیا تراکوماتیس، اوراپلاسما اورالیتیکوم، لنفوگرانولوم وینروم و گرانولوم اینگوینال.
۲. عفونت‌های ریکتزیایی: شامل بیماری‌های تب لک دار کوه‌های راکی، تیفوس و تب کیو
۳. بیماری‌های تنفسی: شامل عفونت‌های تنفسی به علت مایکوپلاسما پنومونیه، پسیتاکوز و عفونت‌های تنفسی به علت هموفیلوس آنفلوانزا
۴. عفونت‌های چشمی: شامل تراخم و اینکلوژن کونژنکتیویت ناشی از کلامیدیا تراکوماتیس
۵. عفونت‌های پوستی: مثل جوش و آکنه
۶. پروفیلاکسی در مالاریا: مصرف این دارو در جلوگیری از عفونت پلاسمودیوم فالسیپاروم در هنگام سفر‌های کوتاه مدت کمتر از ۴ ماه به مناطق آندمیک بخصصوص درمواقعی که به داروهاییمثل کلروکین یا پیریمتامین سولفادوکسین نیز مقاومت وجود داشته باشد.
۷. ارگانیسم‌های اختصاصی دیگر: شامل تب راجعه، تولارمی، وبا، عفونت‌های ناشی کامپلیو باکتر فتوس و تب مالت.

 

اگر قرار است دارو را روزی ۲ بار مصرف کنید، باید هر ۱۲ ساعت مصرف شود. همچنین دارو باید سر وقت و به طور کامل مصرف شود، حتی اگر احساس بهبودی دارید. چنانچه پیش از اتمام دارو، مصرف آن را قطع کنید علایم‌تان ممکن است عود کند. داکسی سایکلین را می‌توان با شکم خالی (یک ساعت قبل یا ۲ ساعت پس از غذا) یا با غذا مصرف کرد. مصرف ۲ لیوان کامل آب بعد از خوردن دارو توصیه می‌شود. توجه داشته باشید که آنتی بیوتیک‌ها زمانی بهترین اثر را می‌کنند که به موقع و سر ساعت مصرف گردند؛ بنابراین برای کاهش احتمال فراموشی ساعت مشخصی در روز را برای مصرف داروی خود تعیین کنید که کمتر فراموش کنید. اما چنانچه در هر صورت یک نوبت را فراموش کردید، به محض اینکه به یاد آوردید دارو را مصرف کنید. البته اگر تقریبا موقع نوبت بعدی رسیده است نوبت فراموش شده را رها کرده و به برنامه دارویی معمولتان باز گشته و مقدار دارو را دو برابر نکنید.

اگر هر یک از علائم واکنش آلرژیک به داکسی سایکلین (شامل کهیر، تنفس دشوار، تورم در صورت یا گلو) یا یک واکنش شدید پوستی (شامل تب، گلودرد، سوزش چشم، درد پوست، بثورات پوستی قرمز یا بنفشی که گسترش می‌یابد و موجب لایه لایه شدن پوست می‌شود) را داشتید، به اورژانس مراجعه کنید. اگر واکنش‌های جدی دارویی داشتید که بر بسیاری از قسمت‌های بدن تاثیر می‌گذارد، سریعا به اورژانس مراجعه کنید. این علائم می‌توانند شامل خارش پوست، تب، تورم غدد، علائم آنفولانزا، درد عضلانی، ضعف شدید، کبودی غیر معمول یا زرد شدن پوست یا چشم باشند. این واکنش‌ها ممکن است چند هفته بعد از شروع مصرف داکسی سایکلین رخ دهند. اگر دچار هر یک از موارد زیر شدید با پزشکتان تماس بگیرید:

ــ درد شدید معده، اسهال آبکی یا خونی
ــ تحریک شدن گلو، دشواری در بلع
ــ درد قفسه سینه، تپش نامنظم قلب، احساس تنگی نفس
ــ کم شدن یا قطع شدن ادرار
ــ ظهور علائم کمبود گلبول‌های سفید در خون شامل؛ تب، تورم غدد، بدن درد، علائم آنفلوانزا، ضعف، پوست رنگ پریده، کبودی یا خونریزی آسان
ــ ظهور علائم افزایش فشار داخل جمجمه شامل؛ سردرد شدید، زنگ زدن گوش، سرگیجه، حالت تهوع، مشکلات بینایی، درد پشت چشم
ــ ظهور علائم مشکلات کبدی یا پانکراس شامل؛ از دست دادن اشتها، درد قسمت بالایی شکم (که ممکن است به پشتتان گسترده شود)، خستگی، حالت تهوع یا استفراغ، تپش سریع قلب، ادرار تیره، یرقان (زردی پوست و چشم)

عوارض جانبی معمول داکسی سایکلین می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

ــ تهوع، استفراغ، ناراحتی معده
ــ اسهال خفیف
ــ خارش پوست
ــ خارش یا ترشح واژن

این لیست عوارض جانبی کامل این دارو نیست و ممکن است عوارض جانبی دیگری هم رخ دهد. در مورد عوارض جانبی خود با پزشک مشورت کنید.

 

داکسی سایکلین تنها برای موقعیت‌های خاص تجویز می‌شود و برای افرادی با شرایط زیر مناسب نخواهد بود:

۱. افراد باردار: داکسی سایکلین میتواند برای جنین مضر باشد. روش‌های درمانی بهتری برای مادران باردار وجود دارد. پس اگر باردار هستید حتما پزشک را مطلع کنید.
۲. کودکان زیر ۸ سال: از آنجاییکه این دارو میتواند بر رشد کودکان اثر بگذارد و باعث تغییر رنگ دایمی دندان‌ها در آن‌ها شود، نباید توسط کودکان زیر ۸ سال مورد استفاده قرار گیرد.
۳. افرادیکه به تتراسایکلین حساسیت دارند: داکسی سایکیلن یک آنتی بیوتیک تتراسایکلین است. پس افرادیکه به این آنتی بیوتیک حساسیت دارند نباید این دارو را مصرف کنند.

 

۱. افرادی که دچار اختلال عملکرد کلیه هستند.
۲. افرادی که دچار اختلال عملکرد کبد هستند.
۳. افرادی که مستقیما در معرض نور خورشید و یا اشعه ماوراء بنفش قرار دارند.

۱. در حین مصرف این دارو از نور خورشید بین ساعت ۱۰ صبح تا ۳ بعد از ظهر و از لامپ‌های آفتابی و وسایل برنزه‌کننده اجتناب کنید. مناطق در معرض نور را با کرم‌های ضدآفتاب با قدرت محافظت کنندگی (SPF) حداقل ۱۵ بپوشانید.
۲. اگر قرص ضدبارداری مصرف می‌کنید، در حین استفاده از داکسی سایکلین یک روش جلوگیری دیگر را به تنهایی یا در کنار قرص ضدبارداری به کار گیرید.
۳. دارو‌هایی نظیر ایزوترتینوئید (دارو‌های رتینوئید)، باربیتورات‌ها (نظیر فنوباربیتال)، دیگوکسین، پنی‌سیلین و تمامی دارو‌های ضد تشنج از مواردی هستند که با این دارو تداخل می‌کنند. در صورت مصرف هر کدام موارد را به اطلاع پزشک معالج خود برسانید.
۴. این دارو در دوران بارداری توصیه نمی‌گردد و می‌تواند عوارضی بر روی جنین داشته باشد.
۵. داکسی سایکلین عوارض جدی بر روی شیرخوار ندارد. با این وجود توصیه می‌شود قبل از شیر دادن به شیرخوار با پزشک خود در این رابطه مشورت نمایید.
۶. هنگام مصرف این دارو نباید شیر، محصولات لبنی، آنتی اسید، مکمل کلسیمی، مکمل آهن یا ملین‌های حاوی منیزیم مصرف کنید. این مواد غذایی یا دارو‌ها را حداقل ۲ ساعت قبل یا ۲ ساعت بعد از مصرف داکسی سایکلین استفاده کنید.
۷. داکسی سایکلین را دور از دسترس کودکان و دور از گرما، نور مستقیم یا حرارت مرطوب نگهداری کنید، زیرا دارو در این شرایط فاسد می‌شود.