ربات‌ها آینده شغل‌ها را تهدید می‌کنند؟

روبات‌ها تغییرات گسترده‌ای را در فضای کاری ایجاد کرده‌اند و همواره این نگرانی وجود داشته است که آن‌ها شغل‌های انسانی را ازبین ببرند. تحقیقات تازه، اما نشان می‌دهد روبات‌ها شغل‌ها را از بین نمی‌برند، بلکه آن‌ها را تغییر می‌دهند. محققان معتقدند که در موج اول این پدیده، ابتدا شغل‌های دفتری و اداری و بعد کارگران بخش‌های تولیدی کارخانه‌ها درگیر تغییر خواهند شد.

دنیای‌اقتصاد در ادامه نوشت: با پیشرفت تکنولوژی، نگرانی بسیاری از انسان‌ها نیز بیشتر می‌شود. آیا در آینده، جهان توسط روبات‌ها به تصرف درخواهد آمد؟ آیا روبات‌ها شغل اکثر انسان‌ها را اشغال کرده و آن‌ها را از کار بیکار خواهند کرد؟ این مقوله مدت‌هاست که ذهن بشر را درگیر کرده و بسیاری نیز در این‌باره هشدار داده‌اند. در تحقیق به عمل آمده در سال ۲۰۱۳ توسط‌Oxford Martin School، طی ۲ دهه ۴۷ درصد شغل‌ها در آمریکا می‌تواند به‌صورت کامل خودکار شود؛ یعنی ۱۲ سال دیگر.

محققان معتقدند که در موج اول این پدیده، ابتدا شغل‌های دفتری و اداری و بعد کارگران بخش‌های تولیدی کارخانه‌ها درگیر تغییر خواهند شد.

در موج دوم، هر کاری که با ظرافت انگشتان دست انسان انجام می‌شود یا نیازمند مراقبت و نظارت انسان است، توسط نرم افزار‌ها بلعیده خواهد شد.

تا به امروز این پدیده هنوز در ابعاد فاجعه باری رخ نداده است. البته شرکت‌های بزرگ تکنولوژیک، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در بخش اتوماسیون انجام داده‌اند. اما با این وجود، بیشترین استخدام کارمندان انسانی نیز از سوی همین شرکت‌ها انجام‌می‌گیرد.

مثلا آمازون که طیف زیادی از نیرو‌های انسانی خود را تعدیل کرده و به‌جای آن‌ها از سیستم‌های الگوریتمیک استفاده می‌کند. این شرکت که مدام درحال روباتیزه کردن انبار‌های عظیم خود است، مجبور شد به دلیل پاندمی کرونا، ۱۷۵ هزار نفر کارمند انسانی استخدام کند. شرکت نتفلیکس نیز حتی با وجود شرایط بحرانی پاندمی، بازهم رشد استخدامی انسانی بالایی داشته است.

شرایط بحرانی کنونی در دنیا به نفع بسیاری از شرکت‌ها شد. شرکت‌های پخش آنلاین یا استریمینگ، شرکت‌های ارتباطی مانند زوم، شرکت‌های تولید‌کننده لوازم دیجیتال مانند اپل و شرکت‌های تجارت الکترونیک مانند آمازون، از خانه نشینی مردم دنیا سود‌های کلان کردند.

مکمل شغل‌ها، نه جایگزین

با ظهور تکنولوژی، به‌خصوص ابزار پیشرفته آن یعنی هوش‌مصنوعی، وعده‌های زیادی داده شد مبنی بر اینکه این پدیده قرار است به‌عنوان ابزاری تکمیلی در اختیار انسان قرار بگیرد. وعده داده شده که تکنولوژی وظیفه انجام شغل‌های دردسرساز و خطرناک را به عهده بگیرد تا در این بین انسان‌ها بیشتر کار‌ها و وظایف با ارزش‌تر و مفیدتر را انجام دهند. اگر به این موضوع بیشتر دقت کنیم می‌بینیم که چندان هم بد نیست. شغل‌های خطرناک و سخت زیادی وجود دارند که می‌توان انجام آن را به عهده تکنولوژی یا روبات‌ها گذاشت.

شغل‌های زیادی هستند که می‌توانند به‌صورت هیبریدی در بیایند یعنی همزمان با حضور منطق و هوش انسانی، توسط ماشین‌ها یا روبات‌ها انجام شوند.

ماهیت شغل‌ها در طول زمان تغییرات زیادی تجربه کرده است. در سده ۱۸۰۰، ۹۰ درصد آمریکایی‌ها در مزارع زندگی و کار می‌کردند. امروز، اکثر شهروندان این کشور در شهر‌ها کار و زندگی دارند. براساس تحقیق اخیری از شرکت MIT، که «شغل و آینده» نام دارد، ۶۳ درصد شغل‌های کنونی در دنیا در اوایل دهه ۱۹۴۰-تقریبا ۸۰ سال پیش- اصلا وجود نداشته‌اند.

از سال ۱۹۹۰، بیش از ۱۵۰۰ عنوان شغلی جدید به صنعت کار وارد شده است مانند مهندسان نرم افزار، متخصصان SEO و مسوولان دیتابیس‌ها. اکثر این شغل‌ها به تکنولوژی مرتبط هستند، اما تعداد زیادی شغل با ماهیت دیگر نیز وجود دارند که به ارتباطات عمیق و شخصی بین انسانی مرتبط هستند، مقوله‌ای که با رشد دنیای دیجیتال، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.

در این بین، شرکت‌های تکنولوژیک نیز از مقوله‌ای به نام AAI بهره زیادی برده‌اند. AAI یا «هوش‌مصنوعی مصنوعی» یعنی انسان‌ها کار‌هایی را انجام دهند که درحال‌حاضر هوش‌مصنوعی از انجام آن ناتوان است.

به‌عنوان مثال شبکه توییتر، با کارمندان انسانی قرارداد می‌بندد، افرادی که عنوان شغلی «قاضی» رادارند و در شبکه توییتر، معانی عبارت‌هایی که ترند می‌شود را رصد می‌کنند. شرکت آمازون نیز، در مراکز خدمات رسانی خود روبات‌هایی را به‌کار گرفته که توسط شرکت Kiva Systems طراحی و ساخته شده‌اند. این روبات‌ها برای حمل‌ونقل بار استفاده می‌شوند و بیشتر آن‌ها اشیای حمل شده خود را به کارمندان انسانی تحویل می‌دهند.

آینده «شغل‌ها»

سوال اصلی اینجاست که تمام این شرایط، در آینده صنعت شغل‌های انسانی چه تاثیری خواهد داشت. هوش‌مصنوعی روز به روز هوشمندتر می‌شود و روزبه‌روز به تعداد شغل‌هایی که می‌تواند توسط ماشین‌ها جایگزین انسان‌ها شود، افزوده می‌شود. روبات‌های مجهز به هوش‌مصنوعی امروزه می‌توانند کار‌هایی انجام دهند که روزی مختص طبقه بخصوصی از انسان‌ها بوده است مانند شغل وکالت. یا اینکه همین حالا برای کنترل سیستم‌های هوش‌مصنوعی برای خودرو‌های خودران، وجود راننده‌های انسانی نیاز است.

اما آیا این وضعیت به همین گونه باقی می‌ماند؟ احتمالا نه. به‌احتمال زیاد شرایط در انبار‌های شرکت آمازون نیز تغییر خواهد کرد و تمام مراحل سفارش کالا (از سفارش‌گیری تا تحویل درب منزل) کامل به‌صورت اتوماتیک انجام خواهد شد. اما انسان‌ها در این شرایط به احتمال زیاد وظیفه انجام کار‌های سطح بالاتر، هوشمندانه‌تر و حرفه‌ای‌تر را به عهده خواهند داشت، کار‌هایی که ماشین‌ها هرگز قادر به انجام آن‌ها نخواهند بود.

اتوماسیون قرار نیست شغل‌های انسانی را بدزدد پس نگران نباشید. این تکنولوژی می‌تواند سبک جدیدی از شغل‌ها را معرفی کند. به عقیده کارشناسان، تکنولوژی قادر خواهد بود به کمک طبقه متوسط آمده و آن‌ها را به سطوح بالاتر هدایت کند (یعنی شغل‌های با کیفیت‌تر و حقوق بالاتر). در چنین جامعه‌ای افراد دائما باید تلاش کنند مهارت‌های خود را تقویت کرده و با شرایط جامعه خود را وفق دهند تا از جایگزینی ماشین‌ها و روبات‌ها ضربه نخورند.

جایگزین مدیران

هرچند بسیاری تصور می‌کنند روبات‌ها در آینده نزدیک جای نیرو‌های کارگری را خواهند گرفت، اما چندی قبل بررسی ها‌ی محققان دانشگاه وارتون خلاف این موضوع را نشان داد. به عبارت دیگر، شرکت‌ها‌یی که از روبات‌ها استفاده می‌کنند، به مرور زمان نیرو‌های کارگر بیشتر را به استخدام خود درمی‌آورند.

همچنین در این تحقیق مشخص شد که اگرچه در شرکت‌ها‌یی که به روبات‌ها اجازه ورود نمی‌دهند، جابه‌جایی نیرو اتفاق نمی‌افتد، اما این شرکت‌ها در آینده، قدرت رقابت با همتایان خود را نخواهند داشت و در نتیجه به تعدیل نیرو و اخراج کارگران روی خواهند آورد.

این تحقیقات نشان می‌داد استفاده از روبات‌ها و هوش‌مصنوعی می‌تواند منجر به کاهش در به‌کارگیری افراد در شغل ها‌ی مدیریتی و نظارتی شود. در توضیحات این پژوهش آمده است: این گروه از افراد هرگز متصور نبودند که ورود روبات‌ها به کسب‌وکار‌ها بر شغلشان تاثیرگذار خواهد بود، اما جایگاه مدیرانی با وظایف نظارت بر کارکرد سایر کارمندان، تحت‌الشعاع هوش‌مصنوعی و روبات‌ها قرار خواهند گرفت.

براساس گزارشی که مجمع جهانی اقتصاد در سال گذشته منتشر کرد پیش‌بینی شده تا طی پنج سال بیش از ۹۷ میلیون شغل جدید به‌دنبال ظهور انقلاب روباتیک در جهان ایجاد خواهد شد؛ اما در عین حال برای کشور‌هایی که خود را با مسیر تازه تولید و صنعت همگام نسازند، ۸۵ میلیون شغل نیز از دست خواهد رفت. این گزارش تصریح می‌کند که دولت‌ها باید به شکلی برای این موضوع سیاستگذاری کنند که بتوانند از پنجره فرصت پیش‌آمده حداکثر استفاده را ببرند.

جهان روبات‌ها با سرعت روزافزونی درحال گسترش است. بر خلاف تصور عمومی بسیاری از روبات‌ها اساسا چهره روبات ندارند و به‌صورت نرم‌افزار در سیستم‌های هوشمند قرار دارند. گوگل دو سال قبل نشان داد چگونه یک دستیار صوتی روباتیک می‌تواند به شکل یک انسان عادی با رستوران و آرایشگاه تماس بگیرد و برای یک شخص وقت رزرو کند. احتمالا به زودی با روبات‌های شبه انسانی مواجه خواهیم بود و در بسیاری اوقات اساسا ممکن است متوجه تفاوت آن‌ها وخودمان نشویم.