(تصویر) رابطه عجیب یک گیاه در حال انقراض با خرگوش آمامی

زیست شناسان ژاپنی تصاویری از یک خرگوش در معرض انقراض را ثبت کرده‌اند که در حال جویدن گیاه Balanophora yuwanensis(از خانواده بلوط‌دارها) است. این تصاویر نشان می‌دهند که احتمالا این خرگوش مهم‌ترین عامل پخش‌کننده بذر این گیاه باشد.

به گزاری خبرآنلاین، زیست شناسان محلی در زنجیره‌ای کوچک از جزایر سواحل ژاپن، رد یک جای گازگرفتی عجیب بر روی گیاه Balanophora yuwanensis را یافتند. آنها گمان کردند که این اثر دندان ممکن است متعلق به خرگوش آمامی باشد. موجودی وحشی با خزهای سیاه که نام خود را از جزایری که در آن زندگی می‌کند گرفته است. این گونه، جدا از سایر خرگوش‌ها در این جزایر تکامل یافته و این باعث تمایز ژنتیکی او از سایر خرگوش‌های ژاپنی شده است. این تیم دوربین‌های مادون قرمز را در نزدیکی این گیاه، که یک گیاه غیرفتوسنتزی است قرار دادند و ۵۲ روز منتظر مانند تا ببینند چه حیواناتی از آن تغذیه می‌کنند.

شک آنها درست بود:‌ در بین تمام حیوانات جنگل، خرگوش آمامی، بیشتر از سایرین از میوه‌های رسیده این گیاه می‌خورد. مشاهدات این تیم با بررسی مدفوع این خرگوش تایید شد. مقاله مربوط به تحقیقات دانشگاه کوبه، روز دوشنبه در مجله «اکولوژی» منتشر شد. علاوه بر این محققان دریافتند که وجود خرگوش آمامی برای بقاء این گیاه حیاتی است. بعد از اینکه خرگوش این میوه‌ها را می‌خورد، دانه‌های آن را در سرتاسر جنگل‌های همیشه سبز و نیمه گرمسیری دفع می‌کند و این کار باعث پراکندگی این گیاه می‌شود.

کنجی سوئتسوگو، نویسنده ارشد این مطالعه و استاد دانشگاه کوبه می‌گوید: پراکنده شدن بذر گیاهان و خصوصا گیاه B. yuwanensis اهمیت ویژه‌ای دارد. با وجود اینکه دانه‌های این گیاه کوچک هستند، اما شانس این را ندارند که توسط باد جابجا شوند. زیرا این گیاه در زیر سایه درختان جنگل و جایی که امکان وزش بادهای شدید وجود ندارد، رشد می‌کند.

B. yuwanensis یک گیاه معمولی نیست و خرگوش آمامی نقش عجیبی در پراکندگی این گیاه دارد. این گیاه نه ریشه دارد و نه برگ. میوه‌های آن شبیه به توت‌فرنگی هستند و رنگ‌شان قهوه‌ای مایل به قرمز است. این گیاه فتوسنتز نمی‌کند و در نتیجه مانند یک انگل عمل کرده و برای تغذیه به ریشه گیاهان دیگر می‌چسبد. از آنجایی‌که این گیاه میوه‌های گوشتی با رنگ‌های روشن و بافت‌های آب‌دار و یا حتی بوی خاصی ندارد، حیوانات میوه‌خوار، به عنوان میان‌وعده جذب آن نمی‌شوند و بدین ترتیب این گیاه شانس بذر افشانی از طریق حیوانات زیادی را از دست می‌دهد. با اینکه این گیاه جنگلی میوه‌ای خشک تولید می‌کند، اما خرگوش آمامی آن را می‌خورد. خرگوش پس از اینکه داخل میوه‌ این گیاه را می‌خورد، چاله‌ای در زمین می‌کند و مدفوع خود را در جایی نزدیک به ریشه گیاهانی که میزبان مناسبی برای B. yuwanensis هستند دفن می‌کند.

همچنین یافته‌های اخیر نشان دهنده رابطه پیچیده بین حیوانات و خدماتی است که آنها به محیط زیست خود ارائه می‌دهند. سوئتسوگو در ایمیلی به مجله Popular Science نوشت:«احتمالا این خرگوش‌ها پیوندی حیاتی بین این گیاه و میزبانان‌شان ایجاد می‌کنند. چنین مشاهدات طبیعی‌ای باعث افزایش درک ما از محیط زیست‌مان می‌شود.»

ایوان فریک، بوم شناس دانشگاه مریلند که بر روی پراکندگی بذرها مطالعه می‌کند، گفت که این مطالعه برخی نقش‌های غیرمنتظره‌ای که بعضی گونه‌ها در بقا و حفظ شبکه حیات ایفا می‌کنند را برجسته می‌کند. فریک در بیانیه‌ای به PopSci نوشت:«من فکر می‌کنم که بر خلاف آنچه قبلا تصور می‌شد، کم کم به این واقعیت رسیده‌ایم که گیاهان برای بذر پراکنی به شدت به حیوانات وابسته هستند، حتی زمانی که شاخصه فیزیکی مانند پالپ ندارند تا حیوانات میوه خوار را به خود جذب کنند یا قلاب‌هایی ندارند که به پشم یا خز بدن حیوانات بچسبد.»

سوئتسوگو می‌گوید: محلی‌ها برای محافظت از خرگوش آمامی بسیار تلاش می‌کنند، زیرا بسیاری از آنها این حیوان را نماد فرهنگی جزیره‌هایشان می‌دانند. حتی در سال‌های اخیر از این خرگوش برای ترویج گردشگری نیز استفاده شده است. اما تخریب روزافزون زیستگاه‌ها در جزایر آمامی، خرگوش آمامی و گیاه B. yuwanensis را در معرض خطر قرار داده است. دولت برای جلوگیری از انقراض آنها تلاش‌هایی نظیر ممنوع کردن شکار خرگوش، مانگوس‌ها و گربه‌های وحشی را انجام داده، و این اقدامات نتایج مثبتی را به همراه داشته است.

سوئتسوگو اعتقاد دارد که: دانشمندان هنوز تمام مزایایی که احیوانات در معرض خطر انقراض، برای اکوسیستم‌های خود دارند را کشف نکرده‌اند. کاهش تعداد جمعیت یا انقراض آنها می‌تواند تاثیر بزرگی بر عملکرد اکوسیستم‌های آنها بگذارد.

سوئتسوگو می‌نویسد:«از آنجایی‌که هنوز بر روی بسیاری از گونه‌های در خطر انقراض مطالعات گسترده‌ای صورت نگرفته، اهمیت کامل اکولوژیکی آنان نیز ناشناخته است. مثلا بعضی از این گونه‌ها ممکن است نقش مهمی در گرده‌افشانی، پراکنده کردن بذر، شکارچی یا طعمه بودن ایفا کنند. همچنین ممکن است با کنترل جمعیت گونه‌های دیگر نقش مهمی در تعادل اکوسیستم داشته باشند.»

ترز لامپرتی، یک دانشجوی فوق دکترا در دانشگاه واشنگتن در بیانیه‌ای به PopSci توضیح داد که دانشمندان هنوز در تلاش برای فهمیدن نقش حیوانات در خطر انقراض، در اکوسیستم‌شان هستند. او می‌گوید: این مطالعه، نمونه بسیار خوبی از پیگیری مشاهدات میدانی برای دستیابی به اطلاعات جدید است.

لامپرتی نوشت:«از آنجایی که بسیاری از حیوانات در خطر انقراض ویژگی‌های مشترکی از جمله داشتن جثه‌های بزرگ دارند، به نظر می‌رسد که این حیوانات نقش منحصربفرد و یا تاثیرگذاری در اکوسیستم خود داشته باشد. اما بدلیل محدود بودند اطلاعات‌مان، هنوز نمی‌توانیم این موضوع را با قطعیت بیان کنیم و نیاز به تحقیقات بیشتر داریم.»

سوئتسوگو می‌گوید: عملکرد گونه‌های در خطر انقراض باید هنگام اتخاذ سیاست‌های حفاظت از آنها توسط دولت مورد توجه قرار بگیرد. درک نقش این گونه‌های در خطر انقراض می‌تواند به مدیران محافظ آنها کمک کند تا در حفاظت و بازسازی زیستگاه‌های آنها و کنترل گونه‌های مهاجر و کاهش سایر تهدیدها، به شکل موثرتری از آنان حمایت کنند.

در پایان سوئتسوگو می‌گوید:«حفاظت از گونه‌های در حال انقراض نه تنها به حفظ تنوع زیستی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند مزایای زیادی برای رفاه انسان‌ها داشته باشد.»

منبع: Popular Science