بدتر شدن خاموشی‌ها آخرین نشانه از نابسامانی وضعیت اقتصادی در پاکستان است. یک بحران بدهی در حال ظهور می‌تواند آن کشور را در هرج و مرج مالی فرو ببرد.
فرارو- موجی از تاریکی در ۲۴ ژانویه پاکستان را فرا گرفت زیرا شبکه برق قدیمی پاکستان برای پاسخگویی به تقاضای برق آن کشور تحت فشار قرار گرفته است. این قطعی عظیم تازه‌ترین مورد از مجموعه خاموشی‌هایی بود که تحت فشار بلایای طبیعی ویرانگر، بار بدهی عظیم و خطر فزاینده نکول دولتی (اعلام ناتوانی در پرداخت بدهی در موعد مقرر) به نشانه مزمن اقتصاد بیمار و آسیب‌پذیری پاکستان در برابر تغییرات آب و هوایی بر پاکستان تحمیل شده است.
به گزارش فرارو به نقل از شورای روابط خارجی، با توجه به چنین وضعیتی دولت پاکستان با عجله برای مذاکره درباره دریافت کمک مالی از سوی صندوق بین المللی پول وارد رایزنی با آن نهاد شده است. با این وجود، کارشناسان نگران هستند که این اقدامات برای جلوگیری از بحران کافی نباشد.
مقام‌های محلی افزایش ولتاژ در یک نیروگاه برق در ایالت سند را عامل این افزایش ولتاژ می‌دانند که به سراسر کشور سرازیر شد و شبکه برق را از کار انداخت و باعث بی‌برقی دویست میلیون نفر جمعیت برای نزدیک به یک روز شد.
چنین خاموشی‌هایی به طور فزاینده در پاکستان رخ می‌دهند. تحلیلگران می‌گویند که شبکه برق پاکستان که پیش از استقلال آن کشور در سال ۱۹۴۷ میلادی تاسیس شد و عمدتا در دهه ۱۹۶۰ میلادی ساخته شده بود از کمبود خطرناک نگهداری و سرمایه‌گذاری رنج می‌برد. سوخت‌های فسیلی وارداتی که برق شبکه پاکستان را نیز تامین می‌کنند رو به کاهش هستند و قیمت‌ها از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین به شدت افزایش یافته‌اند.
مشکلات برق پاکستان به معضل مالی مخاطره‌آمیز آن کشور افزوده است به گونه‌ای که خاموشی برق حدود ۷۰ میلیون دلار ضرر به صنعت نساجی پاکستان بزرگ‌ترین بخش صادراتی آن با حاشیه سود چشمگیر ضرر وارد کرده است. در همین حال، طبق آمار بانک دولتی کل بدهی مالی اسلام آباد تا اواخر سال ۲۰۲۲ میلادی به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار افزایش یافته بود که تقریبا ۹۰ درصد تولید ناخالص داخلی آن کشور بوده است.
مجموعه‌ای از عوامل ترکیبی اقتصاد پاکستان را متزلزل کرده‌اند: نرخ تورم دو رقمی کالاهای روزمره مانند مواد غذایی و سوخت را گران‌تر کرده و افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو ایالات متحده و سایر بانک‌های مرکزی منجر به کاهش سریع ارزش پول پاکستان (روپیه) شده است. در همین حال، حدود ۴۰ میلیارد دلار خسارت ناشی از سیل فاجعه بار سال گذشته، کسری بودجه بدتر شده توسط یارانه‌های کلان دولت و بار بدهی نابخشودنی پاکستان را به پرتگاه اعلام ورشستگی و عدم توانایی پرداخت بدهی رسانده است.
خاموشی هفته گذشته این ناملایمات اقتصادی را تشدید کرد. قطعی برق طولانی مدت می‌تواند صنعت کشاورزی پاکستان را نیز تحت تاثیر قرار دهد و آن کشور را مجبور به واردات مواد غذایی بیش‌تر سازد چشم اندازی نگران کننده با توجه به آن که قیمت مواد اولیه مانند غلات و روغن نباتی در سال گذشته افزایش یافته است. اگرچه پاکستان در سه دهه گذشته واردکننده خالص مواد غذایی بوده اما اتکای آن کشور به واردات مواد غذایی در تابستان گذشته افزایش یافت زمانی که سیل میلیون‌ها هکتار از زمین‌های کشاورزی را ویران کرد.
بحران اقتصادی در پاکستان می‌تواند پیامدهایی بر روابط نزدیک اسلام آباد با واشنگتن و پکن داشته باشد. در همین حال، اختلالات فزاینده آب و هوایی آن می‌تواند زنگ خطر را برای سایر کشورهای آسیب‌پذیر به صدا درآورد. پکن بیش از ۶۰ میلیارد دلار با استفاده از پروژه ابتکارعمل کمربند و جاده از طریق تامین مالی بدهی و سهام در پاکستان سرمایه‌گذاری کرده است. پاکستان ۳۰ میلیارد دلار از وام دهندگان چینی وام گرفته است.
علیرغم آن که چین پیش‌تر میزان پرداخت وام‌های خود به پاکستان را کاهش داده تحلیلگران می‌گویند که یک بحران پایدار می‌تواند پکن را نسبت به سرمایه‌گذاری بیش‌تر در آن کشور محتاط‌تر سازد. هم چنین اعلام ورشکستگی و عدم توان پرداخت بدهی از سوی سایر کشورهای مشارکت کننده درابتکار عمل کمربند و جاده چین از جمله سریلانکا و غنا نیز که هر دو سال ۲۰۲۲ میلادی اعلام عدم توان بازپرداخت بدهی را مطرح کردند می‌توانند نگرانی را در میان سایر کشورها پیرامون دریافت وام از چین افزایش دهد. پاکستان در مقایسه با سریلانکا یا غنا میزان وام بیش‌تری از چین دریافت کرده است.
بنابراین، دور دیگری از مذاکرات بر سر بدهی می‌تواند پرسش‌هایی را در مورد اهرم فشار پکن بر کشورهایی که به آن بدهکار هستند مطرح نماید. یک اعلام نکول یا ناتوانی در پرداخت اصل بدهی دیگر از سوی پاکستان می‌تواند به سایر کشورها پیامی هشدارآمیز را انتقال دهد مبنی بر آن که باید سرمایه‌گذاری چین در کشورهای‌شان را متوقف سازند. بانک‌های دولتی چین مانند اکثر طلبکاران تجاری عمل می‌کنند و به نظر می‌رسد مصمم هستند که پول خود را با بهره در اسرع وقت بازپس گیرند.
ایالات متحده در دو دهه گذشته با ارائه ده‌ها میلیارد دلار کمک نظامی و سایر کمک‌ها تلاش کرده تا پاکستان را به عنوان یک شریک باثبات در منطقه‌ای که تحت تاثیر تروریسم و خشونت قرار گرفته تقویت کند. با توجه به آن که پاکستان و سایر کشورهای آسیب‌پذیر در برابر تغییرات آب و هوایی از پیامدهای اقتصادی شدیدتر ناشی از آن تغییرات رنج می‌برند بسیاری از کارشناسان می‌گویند آن چه در حال حاضر مورد نیاز است کمک به سازگار شدن کشورها با تغییرات آب و هوایی است.
با این وجود، برخی از آنان استدلال می‌کنند که ۲۰۰ میلیون دلاری که واشنگتن از تابستان ۲۰۲۲ میلادی به اسلام آباد ارائه کرده به سختی پاسخگوی نیازهای پاکستان است. این کمبود کمک می‌تواند نشان دهنده حمایت مالی ضعیف کشورهای ثروتمند برای سیاست‌های سازگاری با آب و هوا در سایر کشورهای کم درآمد و آسیب‌پذیر در برابر تغییرات آب و هوایی باشد.
پاکستان امیدوار است با پرداخت ۱.۱ میلیارد دلار کمک مالی از سوی صندوق بین المللی پول که تاکنون متوقف شده بود از ناکامی در پرداخت سود یا اصل بدهی جلوگیری نماید. اسلام آباد مجموعه اصلاحاتی را با هدف پیروی از شرایط وام دهنده اجرا کرده است از جمله افزایش قیمت سوخت و ایجاد نرخ مبادله مبتنی بر بازار برای روپیه.
این کمک بخشی از کمک مالی ۷ میلیارد دلاری است که پاکستان و صندوق بین المللی پول در سال ۲۰۱۹ میلادی با آن موافقت کردند و پنجمین توافق آنان در دو دهه گذشته محسوب می‌شود.
شرایط صندوق بین‌المللی پول اغلب برای پاکستان نامطلوب بوده و «عمران خان» نخست وزیر پیشین پیش از برکناری‌اش از قدرت یارانه‌هایی را وضع کرد که باعث تغییر در برنامه صندوق بین‌المللی پول برای آن کشور شد و آن را از مسیر خود خارج کرد. با کاهش ارزش روپیه به پایین‌ترین حد خود واردات به ویژه سوخت بسیار گران شده و مقام‌های پاکستانی نگران هستند که چهل و شش میلیون نفر از مردم فقیر پاکستان چگونه از افزایش قیمت‌ها جان سالم به در خواهند برد. با این وجود، حتی عمران خان هم گفته بود که پاکستان چاره‌ای جز مذاکره با صندوق بین المللی پول ندارد.
برخی تحلیلگران می‌گویند با توجه به بار بدهی عظیم بدهی کشور و سرمایه‌گذاری ناکافی در برق و سایر زیرساخت‌ها کمک مالی پیشنهادی راه حلی اساسی برای رفع مشکلات پاکستان نخواهد بود.
