هر چند همه از ایمنی خودرو‌های داخلی ناراضی هستیم، اما این محصولات باتوجه به استاندارد جهانی در چه درجه‌ای قرار می‌گیرند؟
وقتی صحبت از ایمنی خودرو می‌شود، ابتدا به فکر خودرو‌های خارجی نظیر مرسدس‌بنز، نیسان و ولوو می‌افتیم. برند‌هایی که برای حفظ اعتبار، بازار فروش و البته جان مشتریانشان حداکثر تلاش را می‌کنند تا خودرویی ایمن به جامعه ارائه کنند. هرچند در خودرو‌های اسپرت و ابرخودرو‌ها این فاکتور کمتر مدنظر قرار می‌گیرد، اما هرچه خودرو اقتصادی‌تر و خانوادگی‌تر باشد، ایمنی در آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ بالاخره این مردم طبقه متوسط و ضعیف (پرجمعیت‌ترین قشر هر جامعه) هستند که باید از این خودرو‌ها استفاده کنند؛ پس رفت‌وآمد و مصرف آن‌ها بیشتر است و درنتیجه، احتمال رخداد حادثه هم افزایش پیدا می‌کند.
به گزارش پدال، متاسفانه شهرت خودرو‌های داخلی ما در این زمینه اصلا خوب نیست. تقریبا همه ما خودرو‌های ایرانی را به کیفیت پایین بدنه و ایمنی ضعیف می‌شناسیم. دور نیست آن روز‌هایی که اخبار ترافیکی از شبکه‌های سیما پخش می‌شد و تصاویر مدل‌های مختلف پژو، پراید و سمند را نشان می‌داد که به‌کلی خورد شده‌اند. با این وجود تصور می‌کنم اکتفا به شهرت بد این محصولات کافی نیست و بهتر است بدانیم خودرو‌های ما واقعا در چه جایگاهی از این گستره وسیع قرار می‌گیرند. برای رسیدن به این مهم، باید به استاندارد‌های جهانی نگاهی بیاندازیم.
در دنیای امروزی که فناوری‌های پیشرفته، راه خود را به صنعت خودرو باز کرده‌اند، ایمنی تنها به مقاومت بدنه در برابر ضربه یا سرعت عملکرد سیستم کیسه‌هوا خلاصه نمی‌شود. اگر از دنبال‌کنندگان رسانه اینترنتی پدال باشید، حتما با اخبار معرفی خودرو‌های اقتصادی تازه برند‌های مشهوری، چون فولکس‌واگن، رنو، نیسان و… مواجه شده‌اید. یکی از مهم‌ترین المان‌هایی که این خودروسازان در معرفی محصولات خود روی آن تمرکز می‌کنند، ایمنی محسوب می‌شود. فاکتور‌های این خودروسازان برای ایمن جلوه‌دادن خودروهایشان به نمره یورو انکپ، IIHS یا NHTSA ختم نمی‌شود.
سیستم‌های ایمنی و کمک‌راننده بخش مهمی از فاکتور‌های ایمنی خودرو‌های امروزی به شمار می‌روند که مانند تلفن‌های هوشمند، به بخش جدانشدنی خودرو‌های مدرن تبدیل شده‌اند. از مشهوترین و باسابقه‌ترین این سیستم‌ها می‌توان به سیستم ترمز ضدقفل، ABS، اشاره کرد که مهمان تمام محصولات تازه بازار ایران است. مشخصا فهرست ویژگی‌های ایمنی به ترمز ختم نشده و شامل انواع حسگرها، دوربین‌ها و سیستم‌های کنترلی می‌شود. سامانه TCS (کنترل کشش)، ESC (کنترل پایداری)، هشدار خروج از خط، هشدار نقطه کور، تشخیص عابر پیاده و… تنها بخشی از فهرست بلندبالای ایمنی در خودرو‌های مدرن به شمار می‌روند. بنابراین، در سنجش ایمنی خودرو، علاوه بر مقاومت فیزیکی آن در برابر ضربه، باید فناوری‌های پیشگیری از تصادف را نیز مدنظر قرار داد.
بسیاری از مدل‌های متداول، چون خانواده سمند، انواع پراید و مدل‌های مختلف پژو مانند پارس یا از خط تولید خارج شده‌اند یا قرار است به‌زودی کارخانه را برای همیشه ترک کنند. پس در ادامه به مدل‌های جدید می‌پردازیم؛ چراکه تکلیف ایمنی مدل‌های قدیمی بر همگان روشن شده است. اما خودرو‌های شاخص داخلی از برند‌های ایران‌خودرو و سایپا مانند دنا، رانا، کوییک، تیبا و… همه زیر سایه بالارده‌ترین خودرو‌های داخلی یعنی ایران‌خودرو تارا و سایپا شاهین قرار می‌گیرند. جا دارد پیش از بررسی مدل‌های پیشتاز ایرانی و برای دستیابی به یک معیار مناسب، نگاهی به استاندارد‌های جهانی داشته باشیم.
البته که یک قانون یا دفترچه واحد به‌نام «استاندارد جهانی خودرو» وجود ندارد و این قوانین، باتوجه به منطقه متفاوت هستند، اما انجمن جهانی یکسان‌سازی قوانین خودرویی سازمان‌ملل‌متحد پیشنهاد می‌کند، یک خودرو باید این موارد حداقلی را داشته باشد:
کمربند ایمنی برای مهارسازی مطمئن
تطبیق‌پذیری با قید‌های ایزوفیکس برای اتصال صندلی کودک
تطبیق‌پذیری با استاندارد‌های تصادف از جلو، کنار و عقب برای حفظ جان سرنشینان
استاندارد‌های لازم برای محافظت از جان عابر پیاده درصورت رخداد حادثه
سیستم کنترل پایداری (ESC) برای حفظ کنترل خودرو در شرایط اورژانسی
البته سازمان جهانی بهداشت، «WHO»، توصیه می‌کند خودروسازان از تست‌های ایمنی محلی نیز پیروی کنند تا خودرو بر پایه یک ساختار قابل‌اتکا روانه بازار شود. به گزارش این سازمان، تنها ۴۰ کشور در جهان اجرای تمام این قوانین را ضروری کرده‌اند. در میان سازمان‌های منطقه‌ای، نام سه سازمان یورو اِنکَپ (در اروپا)، NHTSA و IIHS (در ایالات‌متحده) به‌عنوان مهم‌ترین تعیین‌کنندگان استاندارد ایمنی شناخته می‌شود که هر کدام تست‌های مخصوص خود را برای امتیازبندی ایمنی خودرو‌ها ارائه کرده‌اند.
در بازار کشور ما شناخته‌شده‌ترین معیار ایمنی، یورو انکپ به شمار می‌رود که اتفاقا در خرید محصولات وارداتی، چون مدل‌های چینی و کره‌ای گوناگون اهمیت ویژه‌ای دارد. اما این مطلب به خودرو‌های داخلی اختصاص دارد. در میان خودرو‌های ایرانی، دو مدل تارا و شاهین را می‌توان به‌عنوان پرچمداران خودروسازی داخلی برشمرد پس باقی مدل‌های کنونی بازار، زیر سایه این دو سدان متوسط قرار خواهند گرفت.
تارا بر پایه پلفترم FP۳ پژو-سیتروئن توسعه یافته است که در تست‌های ایمنی موسسه یادشده، ۳ ستاره ایمنی را دریافت کرده است. البته خودروی پژو ۳۰۱ مدل ۲۰۱۴ (که بنیان توسعه تارا به شمار می‌رود) در این تست‌ها به چهار کیسه‌هوا مجهز بوده که دو عدد آن در نسخه دستی تارا حذف شده است. هم تارا و هم ۳۰۱ به فناوری ABS، ESC، SBR و ایزوفیکس مجهز هستند؛ بنابراین تارا دستی جایی پایین‌تر از پژو ۳۰۱، ۲۰۱۴ با ۳ ستاره ایمنی قرار خواهد گرفت. شاهین هم که درحال حاضر عنوان ایمن‌ترین خودروی ملی را با خود به‌یدک می‌کشد، بنابر ادعای سازنده، تست‌های ایمنی موسسه یورو انکپ را با ۳ ستاره ایمنی گذارنده است.
موسسه یورو انکپ از سال ۲۰۱۶ و به‌دلیل توسعه فناوری، هر خودرو را دو بار درجه‌بندی می‌کند. بار اول باید نسخه پایه خودرو موردآزمایش قرار بگیرد و تمام خودرو‌های روز بازار فارغ از قیمت و کشور تولیدشان، می‌توانند این تست را بگذرانند و از آن امتیاز دریافت کنند. اما درجه‌بندی دوم مربوط به مدل‌هایی می‌شود که با پکیج‌های ایمنی عرضه می‌شوند. به بیان دیگر، خودروساز پرآپشن‌ترین و مجهزترین نسخه یک خودرو را به این موسسه می‌فرستد تا تاثیر سیستم‌های جدیدش را روی خودروی تازه مشاهده کند. هرچه عملکرد نسخه آپشنال بهتر باشد، امتیاز کلی خودرو هم بالاتر می‌رود.
نتیجه همه این تست‌ها و آزمایش‌های گوناگون با شاخصی به نام ستاره ایمنی معرفی می‌شود.
سایت رسمی موسسه بلژیکی یورو انکپ، درجه‌بندی خودرو‌ها را به این شکل توصیف می‌کند:
۵ ستاره ایمنی عملکرد کلی عالی در حفاظت از ضربه و تجهیزات مناسب به‌همراه فناوری‌های پیشگیرانه قدرتمند
۴ ستاره ایمنی عملکرد کلی خوب در حفاظت از ضربه و حضور احتمالی فناوری‌های پیشگیری از تصادف
۳ ستاره ایمنی حداقل حفاظت از سرنشینان، اما فاقد فناوری‌های پیشگیرانه
۲ ستاره ایمنی حفاظت نامی و فاقد فناوری پیشگیرانه
۱ ستاره ایمنی حفاظت مرزی و محدودیت در فناوری پیشگیرانه
فاقد ستاره ایمنی با هدف فروش مجاز، دارای استاندارد کلاس و فاقد فناوری‌های ایمنی و حیاتی مدرن
حال با درنظر گرفتن معنای درست ۳ ستاره ایمنی می‌توان درک خوبی از سطح ایمنی خودروهایی، چون تارا و شاهین در برابر مدل‌های استاندارد جهانی با ۴ یا ۵ ستاره ایمنی باشیم. البته ناگفته نماند که هرچند تست‌های ایمنی این موسسات برای بازسازی شرایط واقعی و با دقت فراوان تهیه شده‌اند، اما سانحه واقعی شامل فاکتور‌ها و متغیر‌هایی می‌شود که آن را به‌مراتب مخرب‌تر از تست ضربه خواهد کرد؛ بنابراین بهترین روش برای ایمن نگه‌داشتن سرنشینان، رعایت قوانین، رانندگی درست و اصولی و احترام به حق رانندگان دیگر است تا همه به سلامت به مقاصد خود برسند. از آنجا که خودروی بیشتر شهروندان ایرانی حداقل ایمنی را هم ندارند، توصیه می‌شود در رعایت این نکات کوشا باشیم.
