مجموع وقایع و اظهارنظر‌ها نشان می‌دهد که کشور‌های منطقه به خصوص آنهایی که در لایه حاکمیت و ملت با ایران ارتباط گسترده‌ای داشتند دیگر تمایلی به ادامه وضعیت پیشین نشان نمی‌دهند.
فرارو– محسن صالحی‌خواه؛ سرعت تحولات در خاورمیانه پس از وقوع حمله هفت اکتبر به قدری بالاست که گاهی از تنظیم کردن خود با آنها، عقب می‌مانیم. نمی‌دانیم یحیی السنوار اگر زنده بود و به قبل از این تاریخ برمی‌گشت باز هم این عملیات را اجرا می‌کرد یا نه. اما این را می‌دانیم که هفت اکتبر چهره منطقه را تغییر داد. ایران نیز به عنوان یکی از کشور‌های منطقه که از قضا یکی از تاثیرگذارترین آنان نیز هست، با این تغییرات روبروست. مجموع وقایع و اظهارنظر‌ها نشان می‌دهد که کشور‌های منطقه به خصوص آنهایی که در لایه حاکمیت و ملت با ایران ارتباط گسترده‌ای داشتند دیگر تمایلی به ادامه وضعیت پیشین نشان نمی‌دهند.
این تغییر نگاه را می‌توانیم در سه کشور لبنان، سوریه و عراق مشاهده کنیم. دلیل به وجود آمدن این زاویه دید نیز در هر کدام از آنها متفاوت است. نظام سیاسی در سوریه عوض شد، لبنان به تازگی از جنگ با اسرائیل خلاص شده و عراق تمایلی ندارد به محل منازعه تبدیل شود. موضع سوریه و لبنان به طور علنی و مشخص اعلام شده، اما عراق همچنان در حد گمانه‌زنی و کنار هم قرار دادن تکه‌های پازل باقی مانده است.
طی چند هفته گذشته چه اتفاقاتی رخ داد؟ جریان حاکم بر سوریه در اظهارنظر‌های مختلف از سطح احمد الشرع تا وزیر خارجه دولت موقت خواستار تغییر رویکرد ایران نسبت به این کشور شد. ایران چرا در سوریه حضور پیدا کرده بود؟ می‌توانیم برای این حضور حداقل دو دلیل پیدا کنیم که عبارتند از حفظ اسد در حکومت به عنوان یک متحد مهم و جلوگیری از سرایت تروریسم تکفیری به کل کشور‌های منطقه. پیش از این نیز باید به این توجه کنیم که ایران با درخواست رسمی دولت سابق سوریه در این کشور حضور پیدا کرد. حالا آن دولت در سوریه وجود ندارد و تحولات داخلی آنان نیز به ایران ارتباطی پیدا کند. دلیل اول از بین رفته و همین کفایت می‌کند که ایران حضور و تاثیری مانند گذشته در سوریه نداشته باشد. دولت مستقر این خواسته را از ایران دارد.
در لبنان نیز وضعیت به همین منوال است. ایران از جریان مقاومت در این کشور حمایت همه‌جانبه‌ای داشت. اگر چه لبنان کشور ۷۲ ملت و همواره غیر از ایران محل نفوذ کشور‌های خارجی از جمله آمریکا، فرانسه، سوریه اسد و عربستان بوده، اما در حال حاضر از مواضع سیاستمداران لبنانی مشخص است که آنها نیز نمی‌خواهند که نقشِ پیشین ایران ادامه پیدا کند. شامگاه پنجشنبه نیرو‌های امنیتی لبنان در فرودگاه رفیق حریری بیروت هواپیمای ایرانی و چمدان‌های مسافران را وجب به وجب تفتیش کردند و حتی کیسه سیاسی همراه دیپلمات‌ها جنجال‌برانگیز شد. به گفته بسام مولوی وزیر کشور لبنان، روز جمعه هم یک هواپیمای ایرانی دیگر همراه مسافرانش تفتیش شد و این روند ادامه خواهد داشت. دولت لبنان نیز نمی‌خواهد رویه سال‌های گذشته ادامه پیدا کند.
اخبار حاکی از آن است که محمد شیاع السودانی اواخر این هفته به تهران سفر می‌کند. هدف سفر السودانی فعلاً در حد گمانه‌زنی باقی مانده است. دو گمانه در این خصوص مطرح می‌شود: تلاش برای اقناع ایران جهت تغییر راهبرد منطقه‌ای و رساندن پیغام هیئت حاکمه سوریه به تهران. مهم‌ترین دغدغه عراق در حال حاضر این است که به شرایط سال‌های گذشته و دوران بحران تروریسم برنگردد. همچنین نگران حمله اسرائیل و آمریکا به خاطر فعالیت گروه‌های مقاومت است. به همین دلیل تلاش می‌کند راهی برای خروج از این وضعیت پیدا کند.
شرایط خاورمیانه به وضوح تغییر کرده است. تحرکات منطقه‌ای و فرامرزی ایران طی دهه‌های گذشته با توجه به این که با منافع کشور‌های منطقه هم‌پوشانی داشت از سوی برخی جریان‌ها مورد استقبال قرار می‌گرفت. اما امروز به نظر می‌رسد که کشور‌ها در حال تغییر مسیر هستند و از ایران نیز می‌خواهند که این تغییر راهبرد را مد نظر قرار بدهد. ایران باید خود را با شرایط جدید هماهنگ کند که منطقه بتواند از این وضعیت عبور کند اگر نه، خاورمیانه همچنان در بحران باقی خواهد ماند.
